Türkiye, geniş orman varlığı ve biyolojik çeşitliliğiyle önemli bir ormancılık potansiyeline sahiptir. 2022 verilerine göre yılda yaklaşık 25 milyon m³ sanayi odunu üretimi yapılırken, bu miktarın 4,6 milyon m³’ü yakacak (firewood) amacıyla kullanılmıştır
Orman ürünleri sektörü, ulusal ekonomiye doğrudan katkısının yaklaşık %0,8’i kadar ekonomik büyüklüğe sahiptir; doğru desteklendikçe bu oran %2’ye kadar çıkabilmektedir
Ancak, hâlâ verimlilik-yoğun üretim yapısı, teknoloji uyumsuzluğu ve işletmelerin küçük ölçekli yapısı sektörel gelişmenin önünde duran temel sorunlardır
Sektörel Yapı ve Teknoloji Seviyesi
Türkiye’de orman ürünleri üretimi büyük oranda küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından yürütülmektedir. Yapılan araştırmalar, firmaların %13’ünün eski, %63’ünün nispeten yeni, yalnızca %24’ünün ise ileri teknoloji kullandığını ortaya koymuştur
Bu dağılım, modern üretim tekniklerine geçişin hâlâ kısıtlı olduğunu göstermekte.
Orman Ürünlerinin Kullanım Alanları
Türkiye’de orman ürünleri hem odunlu (timber) hem de odun dışı ürünler olarak geniş uygulama alanlarına sahiptir.
Odunlu Ürünler:
İnşaat sektörü, odunun yaklaşık %70’ini tüketmektedir; nadiren mobilya ve ambalaj sanayinde kullanımı %20 ve %10’dur
Vikipedi
Panel, levha, mobilya ve kâğıt üretimi, sanayi odununun ana kullanım alanını oluşturur.
Palet ve ambalaj gibi sektörel uygulamalarda da Türk sanayisi etkin yer almaktadır
Odun Dışı Orman Ürünleri:
Kekik, defne yaprağı, adaçayı, kestane palamudu, biberiye, ıhlamur gibi ürünler hem ulusal pazarda hem de ihraç pazarlarında yoğun ilgi görmektedir.
2024’te Türkiye’nin odun dışı orman ürünleri ihracatı yaklaşık 181 milyon $ olup, %17 artış kaydedilmiştir. Bu ihracatın %68’i Ege Bölgesi’ndeki ihracatçı birlikleri tarafından gerçekleştirilmiştir
İhracat Rakamları ve Potansiyel
Odunlu Ürünler ve Kâğıt-Mobilya:
2024 yılında mobilya, kâğıt ve orman ürünleri sektörü ihracatı yaklaşık 7,90 milyar $ olup, 2023’e kıyasla %1 düşüş göstermiştir. Türkiye toplam ihracatı içinde bu sektör %3,0’lık paya sahiptir
2025 Ocak–Mart dönemi itibarıyla bu sektörde ihracat yaklaşık 1,888 milyar $’a düşmüştür; mart ayında aylık ihracat 672,7 milyon $ ile %0,4 azalma göstermiştir.
İhracat yapılan başlıca ülkeler arasında Irak, Fas, Fransa, Gürcistan, Romanya gibi pazarlar öne çıkmaktadır. Özellikle Irak hedef pazarlardan biri olarak %6 payla dikkat çekmektedir
Odun Dışı Orman Ürünleri:
Sektörün bu yan kolu 2024’te yaklaşık 180 milyon $ ihracat gerçekleştirmiştir; kripto fiyatı itibarıyla %17 artışla 2023’ten 2024’e yükselmiştir. Ege Birliği bu tutarın %68’ini oluşturmuştur
Başlıca alıcı ülkeler ise ABD, Almanya, Polonya, Japonya, Çin gibi ülkelerdir.
Gelecek Hedefi:
Türkiye İhracat Meclisi, orman ürünleri sektörü ihracatının 2023 yılında yıllık ortalama %13,7 büyümeyle 16 milyar $ seviyesine ulaşabileceğini öngörmüştür. 2013’te 2,4 milyar dolarlık ihracattan 2023’te bu hedefe ilerlenmesi planlanmıştır
Sektörün Güçlü ve Zayıf Yönleri
Güçlü Yanlar:
Zengin biyoçeşitlilik ve çeşitli odun dışı ürün kaynakları,
Görece düşük hammadde maliyetleri ve uygun orman yönetimi avantajı
Artan üretim kapasitesi ve özellikle mobilya ile kâğıt sektöründe küresel pazarlarda artan varlık
Zayıf Noktalar:
Modern teknoloji eksikliği, küçük ölçekli işletmelerin sermaye ve altyapı yetersizlikleri
Fiyatların yüksekliği nedeniyle bazı ürünlerde ihraç şansı sınırlı kalabiliyor
Katma değerli ürün üretiminde eksik yapı, özellikle markalaşma ve tasarım ağırlıklı ürünlerde global rekabette geri kalma.
İhracat Potansiyeli ve Strateji Önerileri
1. Katma Değerli Ürün Geliştirmek
Mobilya ve kâğıt mamullerinde (örneğin MDF, sunta, laminat ürünler) katma değerli üretime yönelmek, ihracat gelirini artırabilir.
Tasarım ve marka odaklı yaklaşım, özellikle Batı Avrupa ve Orta Doğu pazarlarında rekabet avantajı sağlayabilir.
2. Odun Dışı Ürünlerin İlaç, Kozmetik ve Gıda Amaçlı Değerlendirilmesi
Kekik, adaçayı, defne gibi ürünlerin kozmetik, aromatik yağ üretimi ya da sağlık ürünleri sektöründe katma değerli işlenmesi ihracatı yükseltebilir.
3. Teknoloji ve Büyüklük Ölçeklendirmesi
KOBİ’ler için teknoloji destekleri, kümelenme politikaları ve üretim altyapılarının modernizasyonu, rekabetçi gücü artıracaktır.
Kümeleşme sayesinde lojistik, pazarlama ve inovasyonda toplu hareket gücü sağlanabilir.
4. Uluslararası Pazarlama ve Sertifikasyon
FSC, PEFC gibi sürdürülebilirlik sertifikaları ile Avrupa Birliği, ABD ve diğer gelişmiş pazarlarda erişim kolaylaşabilir.
Fuarlara katılım, online pazarlama stratejileri ve pazar çeşitlendirmesi (örneğin Afrika ve Asya pazarı) ihracat performansını yükseltebilir.
Sonuç
Türkiye’nin orman ürünleri sektörü sahip olduğu doğal kaynak ve potansiyele rağmen hâlâ yeterince değerlendirilmiş durum değildir.
Teknolojik dönüşüm, üretim ölçeğini büyütme, katma değerli ürünlerin geliştirilmesi ve uluslararası markalaşma gibi stratejik adımlar atılabilirse, sektör önümüzdeki 5–10 yıllık dönemde 16–20 milyar $ bandında bir ihracat hacmine ulaşabilir. Ayrıca odun dışı ürünlerin işlenmesiyle kanıtlanmış doğal ve aromatik bitki ürünlerini ihracata dönüştürmek, büyük bir fırsat doğurmaktadır.
Bu alanda Atatürk Orman Çiftliği gibi bölgelerde yürütülen pilot uygulamalar ve AB projeleri, yıl içinde gerçekleşecek yeni teşvik paketleriyle sektörel gelişme ivmesini yükseltebilir. Türkiye, örgütlü bir strateji ve teknoloji entegrasyonuyla orman ürünlerinde dünya pazarlarında çok daha güçlü bir oyuncuya dönüşebilir.
