Haymana Zarif Akyıldızı, Zarif ve Endemik

Necati Yalçın

07.05.2025 - 07:01 Yayınlanma

08.05.2025 - 10:38 Güncelleme

3 Paylaşım

“Çiçek açtığı yerde umut vardır”

Claudia Johnson

Prof.Dr. Hulusi Malyer çiçek peşindedir. Yorgun düşer, kayalık bir yerde biraz soluklanmak ister. Birden hocası Prof. Dr. Tuna Ekim’in bir öğüdü aklına gelir.

“Nadir çiçekleri bulmak için insanların fazla ayak basmadığı kayalık yerlere bakın.”

Etraf kayalık, gezmek için pek uygun da bir yer değildir. Çevreye bir göz atmaya karar verir.

Bingo!

İşte! Zarif akyıldızın bulunma hikayesi.

Yıllar sonra…

"Prof.Dr. Mecit Vural çiçeğin yerini iki yıldır bulamadığını söyledi ve aramaya giderken beni de davet etti. Vural, Prof.Dr. Tuna Uysal’ı çiçeğin yerini bulmak için aradı, Uysal’ın tarif ettiği yere gittik. Bulduk, pek sevindik…"

Nasıl sevinilmez ki?

Bu çiçek Dünyada sadece bir tepede biliniyordu, keşfinden beri izine rastlanılmamıştı…

Haymana Zarif Akyıldızı (Ornithogalum demirizianum), Tehlike Durumu: Vahim (CR)

Prof. Dr. Mecit VURAL tarafından verilen ‘Ankara'nın Tehlike Altındaki Bitki Türleri ve Koruma Çalışmaları’ konferansından Haymana Zarif Akyıldızı bilgilerini paylaşalım.

Akyıldız da denilen (Ornithogalum) cinsi Türkiye’de 61 türle temsil edilir ve bunların yarısı endemiktir. Haymana Zarif Akyıldızı (Ornithogalum demirizianum) 1983 yılında Nallıhan, Yenice’de keşfedildi. Çok dar yayılışa sahip endemik türlerimizdendir.
Çiçeği Uludağ Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hulusi Malyer bulmuş, 1989’de Prof. Dr. Mehmet Koyuncu ile birlikte yayınlayarak bilim dünyasına tanıtmışlardır. Tür adı “demirizanum”, türün yazarları tarafından H. Malyer’in doktora hocası olan duayen botanikçilerden Prof. Dr. Hüsnü Demiriz’in onuruna izafeten verilmiştir.
Geofit bir tür olan ve “Türkiye Bitkileri Listesi”nde Zarif tükrükotu olarak geçen Haymana Zarif Akyıldızı yaklaşık 1,5 cm çapında yumurtamsı soğanlara sahiptir ve 22 cm kadar boylanabilir. Tabandan çıkan 2-4 adet olan yaprakları şeritsi olup, 9-22 cm boyunda ve 3-15 mm enindedir. Çiçek durumları silindirik görünüşlüdür. Alttaki çiçekleri verimli ve sarkık, uçtakiler ise verimsiz ve dik duruşludur. Taç yaprakları 6 adet, 15-20 mm boyunda ve dışa doğru kıvrıktır; üst yüzleri beyaz, alt yüzleri ise grimsi yeşildir.

Meyveleri yaklaşık 1 cm çapında küresel–yumurtamsı kapsül biçimindedir. Tohumları 2-2,5 mm boyutlarında ve siyah renklidir.

Nisan ve mayıs aylarında çiçeklenir, Meyveleri haziran ve temmuzda olgunlaşır.
Kuzey bakılı, yarı gölgeli nemli yerleri tercih eder.
Bakanlığa bilgi verilmeden yapılan izinsiz toplamalar, yasalarımıza göre idari ağır para cezalarına çarptırılmaktadır.

Enver Yurtdaş

Çiçekle zamanın belediye başkan yardımcısı Enver Yurtdaş’ı tanıştırdık.

Yurtdaş Haymana, köylerinde kızların okutulmadığını bilen ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü sırasında aileleri tek tek ziyaret ederek, kızlarını okumaları için onları ikna eden çalışkan bir kişiydi.

O kız çocukları okumalarını sağlayarak hayatlarına unutulmaz ve çok değerli dokunmuştu.

Bu yeni tanıştığı çiçeğe de sahip çıktı.

Çiçeğin de kaderi değişecekti…

Yurtdaş’ın kendisinin sözleriyle yaptıklarını paylaşalım…

🔸Broşürünü hazırladık.

🔸 Bakanlık, Kaymakamlık, Belediye ve ilgili kurum temsilcileri ile çiçeğin isimlendirilmesi ve korunması ile ilgili toplantı yaptık.

🔸Sındıran'daki meydana tablosunu yerleştirip önünde fotoğraf çekme alanı oluşturduk.

🔸Okullarda öğrencilere çiçeği tanıttık.

🔸Tanıtım videoları hazırladık, sosyal medyada paylaştık.

🔸Dekanları, akademisyenleri, süs çiçek uzmanlarını, fotoğraf sanatçılarını alanda gezdirip kendilerine çiçeğin tanıtımını yaptık.

🔸Hediyelik eşya tasarımlarını yaptık.

🔸Tablolarını yapıp bakanlara, milletvekillerine, belediye başkanlarına, misafirlerimize hediye ettik.

🔸Sempozyumlarda, çalıştaylarda sunumunu yaptık.

🔸Zarif Akyıldızı adıyla konser düzenlendik.

🔸Coğrafi işaret almak için başvuruda bulunduk.

🔸Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünden tür eylem planı yapılmasını yazılı olarak talep ettik.

🔸Son olarak yerel seçim öncesi Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı'nın ilçemizi ziyaretinde kendisine talebimizi sözlü olarak da ilettik.

Bugün

Bugünler, çiçek açma günleri.

İşte! Geçenlerde çektiğimiz video:

https://www.youtube.com/watch?v=xzpC8NiXjfY

Bir tepede güçlükle görülen çiçek, dördüncü bir tepe daha görüldü. Çobanı, çiftçisi çiçeği artık çok iyi tanıyor. Öylesine sahipleniyorlar ki çiçeğe gururla sahip çıkıyorlar.

Yok olma tehlikesinden uzaklaşmaya başladığını söylemek yanlış olmaz.

Ve bakanlık, çiçeğin tür eylem planı hazırlanmasına karar verdi.

Johnson, yazının başındaki sözünde haklıydı, çiçek açıyordu, umut vardı…