İsmet İnönü, 24 Eylül 1884 tarihinde İzmir’de dünyaya geldi. Asıl adı Mustafa İsmet olan İnönü, Harp Okulu ve Harp Akademisi’nden mezun olduktan sonra Osmanlı ordusunda çeşitli görevlerde bulundu. I. Dünya Savaşı ve ardından Kurtuluş Savaşı yıllarında önemli cephelerde görev alan İnönü, özellikle Batı Cephesi Komutanlığı sırasında kazandığı başarılarla ön plana çıktı. 1921 yılında kazanılan I. ve II. İnönü Muharebeleri, hem askeri hem de siyasi kariyerinde dönüm noktası oldu.
Lozan’ın mimarlarından biri
Kurtuluş Savaşı’nın ardından İsmet İnönü, Türkiye’yi uluslararası alanda temsil eden en önemli isimlerden biri haline geldi. 1922–1923 yıllarında yapılan Lozan Barış Konferansı’nda Türk heyetinin başkanlığını üstlenen İnönü, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını tüm dünyaya kabul ettiren anlaşmanın imzalanmasında belirleyici rol oynadı. Lozan Antlaşması, modern Türkiye’nin tapu senedi olarak tarihe geçti.
Cumhuriyet’in ikinci Cumhurbaşkanı
Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının ardından, 11 Kasım 1938’de Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü, bu görevi 1950 yılına kadar sürdürdü. İnönü’nün cumhurbaşkanlığı dönemi, II. Dünya Savaşı’nın gölgesinde geçti. Türkiye’nin savaş dışında kalmasını sağlayan denge politikası, İnönü’nün en çok tartışılan ancak en önemli diplomatik başarıları arasında yer aldı.
“Millî Şef” dönemi ve çok partili hayata geçiş
İnönü, uzun yıllar “Millî Şef” unvanıyla anıldı. Tek parti döneminin son lideri olan İnönü, savaş sonrası koşullarda Türkiye’nin çok partili siyasi hayata geçiş sürecini başlatan isim oldu. 1946’da yapılan çok partili ilk seçimler ve 1950’de Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte, Türkiye’de iktidarın sandık yoluyla el değiştirmesi sağlandı. İnönü, 1950 seçimlerinin ardından cumhurbaşkanlığından ayrılarak demokratik bir geçişe öncülük etti.
Muhalefette bir devlet adamı
1950’den sonra Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığı’nı sürdüren İsmet İnönü, uzun yıllar ana muhalefet lideri olarak siyaset yaptı. 1960 darbesinin ardından kurulan koalisyon hükümetlerinde başbakanlık görevini üstlenen İnönü, özellikle 1961 Anayasası’nın hazırlanma sürecinde etkili oldu. Demokratik hukuk devleti vurgusu, bu dönemde öne çıkan yaklaşımı oldu.
Siyasi mirası ve vefatı
İsmet İnönü, 25 Aralık 1973 tarihinde Ankara’da hayatını kaybetti. Devlet töreniyle Anıtkabir’e defnedilen İnönü, Cumhuriyet’in kurucu kadrosunun en önemli isimlerinden biri olarak anılmaya devam ediyor. Askeri başarıları, diplomatik yetkinliği ve siyasal dönüşümlerde oynadığı rolle, Türk siyasal tarihinin en etkili aktörlerinden biri olarak kabul ediliyor.
