Temmuz sonunda Lozan Anlaşması’nın 100. Yıldönümü kutlandı. Malum Lozan denilince hemen ortaya bir adalar tartışması gelir...
Temmuz sonunda Lozan Anlaşması’nın 100. Yıldönümü kutlandı. Malum Lozan denilince hemen ortaya bir adalar tartışması gelir ve Lozan’ı imzalayanlar adaları neden almadı diye suçlanır bunun üzerine bir sürü komplo teorisi de yazılır fakat gerçekler aslında hiç de öyle değildir.
Akdeniz ve Ege Denizi’nde zamanında Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilen önemli adalardan bazıları şunlardır:
- Kıbrıs Adası
- Rodos Adası
- On İki Ada (Dodekanes)
- Girit Adası (Kandiye)
- Midilli Adası
- Sisam (Samos) Adası
- Meis (Kaş) Adası
- Tenedos (Bozcaada)
- Limni (Lemnos) Adası
- Sakız (Chios) Adası
- Sisam (Samos) Adası
- Andros Adası
- Mikanos (Mykonos) Adası
- İmroz (Gökçeada)
- Semadirek (Samothrace) Adası
- Tavşan Adaları (Pityusae Adaları): Büyükada ve Heybeliada gibi adaları içeren adalar grubu.
Kıbrıs, Girit, Rodos ve On İki Ada (Dodekanes) gibi bazı önemli Akdeniz ve Ege adalarının Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçiriliş ve kaybediliş tarihleri ise şöyledir:
- Kıbrıs Adası:
Ele geçiriş tarihi: 1 Temmuz 1571
Kaybediş tarihi: 4 Haziran 1878
Ele geçiren padişah: II. Selim (1566-1574)
Kaybeden padişah: II. Abdülhamid (1876-1909)
- Girit Adası (Kandiye):
Ele geçiriş tarihi: 1669 (Kandiye Kuşatması sonrasında tamamen Osmanlı egemenliğine girmiştir.)
Kaybediş tarihi: 5 Kasım 1913
Ele geçiren padişah: IV. Mehmed (1648-1687) – Kandiye Kuşatması döneminde
Kaybeden padişah: V. Mehmed (Reşad) (1909-1918)
- Rodos Adası:
Ele geçiriş tarihi: 1522 (Hospitalier Şövalyeleri’nden alındı.)
Kaybediş tarihi: 1912
Ele geçiren padişah: I. Süleyman (Kanuni) (1520-1566) – Rodos’un fethi döneminde
Kaybeden padişah: V. Mehmed (Reşad) (1909-1918)
- On İki Ada (Dodekanes) Grubu:
Ele geçiriş tarihi: 1522 (Hospitalier Şövalyeleri’nden alındı.)
Kaybediş tarihi: 1912 (Bazı adalar 1912, bazıları ise 1913 yılında İtalya’ya verildi.)
Ele geçiren padişah: I. Süleyman (Kanuni) (1520-1566) – Rodos’un fethi döneminde
Kaybeden padişah: V. Mehmed (Reşad) (1909-1918)
Birinci Dünya savaşı başladığında bu adalardan hiçbiri zaten fiilen Osmanlı’nın elinde değildi. Osmanlı imzalayarak kabul ettiği Sevr anlaşması ile de bu adaları resmen kaybetmiştir.
Sevr’in 84. maddesiyle Gökçeada, Bozcaada, Semadirek, Midilli, Sakız, Sisam, Ahikerya, Taşoz, Bozbaba ve İpsara’yı Yunanistan’a, 122. maddesiyle de Meis ile On İki Ada’yı İtalya’ya bırakmıştır. Sevr Antlaşması’nın 132. Maddesiyle de Osmanlı zaten toptan diyebileceğimiz feragat hükmünü de kabul etmiştir.
Sonuç olarak Lozan’da fiilen elimizde olan hiç bir ada kaybedilmemiştir fakat Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan adaları Lozan anlaşması sayesinde alınmıştır. Ayrıca haksızlık da etmemek gerekir Lozan’ı imzalayanların emrinde bir donanma ve savaş gemisi de yoktur oysa kaybedildiği dönemde Osmanlının oldukça büyük bir donanması vardı lakin bu donanma Haliçte çürümeye terk edilmişti.
Bu noktada adaları kaybeden Osmanlıyı suçlamayıp Cumhuriyete dil uzatmak açıkça bir cehalettir.
