İzmir’e bağlı bir ilçe olan Bergama kente 105 km mesafededir. Güney batısında 30 km uzaklıkta Çandarlı, 20 km uzaklıkta yer alan Dikili ve 45 km uzaklıkta Soma İlçeleri ile çevrelenmiştir. Kentsel yerleşim alanı, kuzeyde Akropol'e (331 m.), batıda Boztepe'ye (358 m.) ve Geyikli Dağı’nın eteklerine (1051 m.) yayılmıştır. Kent, kuzeyden Madra, Geyikli Dağları ile Kozak Yaylası, kuzeydoğudan Çamlıtepe ve Güneybatıdan Bakırçay Ovası ile çevrelenmiştir.
Pergamon (Bergama) Antik kenti Bakırçay’ın kuzeyinde yamaç üzerinde kurulmuştur. Pergamon; Hellenistik Dönem Kent örnekleri arasında en etkileyici örneklerden biridir. Efsaneye göre, Pergamon adını Neoptolemos ile Andromakhe’nin oğlu Pergamos’tan almaktadır.
Pers kontrolü altındaki kent, MÖ 480'li yıllarda Sparta’nın eski krallarından Demaratos ve yine bir süreliğine de Eretrialı Gongylos tarafından yönetilmiştir.
“……Ksenofon (MÖ 430 - 355) Anabasis (Onbinlerin Dönüşü) adlı eserinde, başında bulunduğu orduyla Pergamon'a uğradığından (MÖ 400 - 399) ve Perslerin kontrolü altında kenti yöneten Gongylos'un dul eşi Hellas tarafından konuk edildiklerinden bahsetmektedir.
MÖ 334 yılındaki Granikos Savaşı'ndan sonra, Büyük İskender'in kontrolü altına giren kenti İskender, komutanlarından Memnon'un dul eşi Barsini'ye vermiştir. İskender'in ölümünden sonraki dönemde, MÖ 301'deki ipsos Savaşı'nın ardından, İskender'in komutanlarından Lysimakhos kenti ele geçirmiştir. Lysimakhos savaş giderleri için ayırdığı hazinesini, Bergama Komutanı olarak atadığı Philetairos'un kontrolünde Pergamon'da saklamıştır.” (Gezipedia)
Bu, kentin oldukça korunaklı olduğunu göstermektedir.
PERGAMON KRALLIĞININ ANTİK DÖNEMDEKİ YAYILDIĞI SINIRLAR
(Kaynak: http://izlerveyansimalar.blogspot.com/2013/12/bergama-pergamon-antik-cagin-metropolu.html)
Sadece bir kent değil, Hellenistik Dönemin en parlak kültürel merkezleri arasında 150 yıl hüküm sürmüş bir krallıktır. Bergama, sanat, KÜLTÜR, bilim ve tıp dünyasına katkıları ile tanınmaktadır. Bergama Asklepeion’u ise klasik dünyanın önde gelen sağlık merkezlerinden biridir. Zeus Sunağı ile dünyaca ünlenmiştir.
Kentin Hellenistik Dönemdeki görkemli tarihi I. Attalos ve ondan sonra II. Eumenes ile başlıyor. I.Attalos sanat ve kültüre meraklı idi. Antalya (ATTALİA) şehrinin de kurucusu olan bu kral döneminde kentin ilk güzel yapıları inşa edildi.
Akropoldeki en önemli ve en güzel yapıları II. Eumenes tarafından inşa ettirildi. İnce bir zevke sahip II.Eumenes, Atina kentinin akropolünü örnek alarak Bergama’yı Hellen Dünyasının en güzel kentleri düzeyine ulaştırdı.
PERGAMON DÜNYANIN EN ÖNEMLİ ANTİK ŞEHİRLERİNDEN BİRİDİR
Bergama Akropolis'i (Yukarı Şehri) tüm zamanların en etkileyici, en görkemli mimari eserleri ile inşa edilmiş, topoğrafyanın çok iyi kullanıldığı, heybetli ve mağrur bir yerleşimdir. Bergama Akropolü her ne kadar Atina Akropolünden örnek aldıysa da, Atina Akropolü’ ü nün dinsel ve kutsal karakterine karşın Bergama tepesi, daha çok halk toplantılarının ve gezintilerinin yapıldığı, günlük yaşantının geçtiği, devlet ve ticaret işlerinin görüldüğü yapılardan oluşuyordu.
Bu kesimde, doğu kesiminde Zeus Sunağı ile kentin yukarı Agora’sı yer almaktadır. Daha sonra bir kale kapısından en üst kısma geçilir ve Athena Tapınağı temenosuna ulaşılır.
PERGAMON AKROPOLİSİ VE ZEUS SUNAĞI
(Kaynak : https://twitter.com/bergama2020/status/933551792654254080)
Akropolis von Pergamon Videosu için: https://www.youtube.com/watch?time_continue=68&v=XTMoW185tLk
Berlin’deki Pergamon Müzesinin bugün en fazla ziyaretçi çeken eseri, 120 m uzunluğundaki kabartmalarıyla ünlü Pergamon Altar (Zeus Sunağı) dır. Bergama kralı II. Eumenos (MÖ.197-159) döneminde prestij ve tapınma amaçlı mermerden inşa edilmiştir. Bu sunağın bulunuşu ve Berlin Pergamon Müzesine götürülmesi ile ilgili süreci bir sonraki yazımda vereceğim..
ZEUS SUNAĞINDAKİ HEYKELLER O DÖNEMİ YANSITAN OLAĞANÜSTÜ SANAT ESERLERİDİR
Üç tarafı dor düzenindeki, iki katlı ve stoalarla çevrili geniş bir avlu şeklindeki bu kutsal alanın batı köşesinde Athena Tapınağı bulunmaktadır.
Akropol’deki yapılara, kentin en üst kotlarına günümüzde araçla ulaşılmaktadır. Antik dönemde yukarı şehrin giriş kapılarına kadar atlı araçlarla gelindiği ve iç kısmın ağırlıklı yaya ağırlıklı olduğu düşünülmektedir.
PERGAMON (BERGAMA) AKROPOLİSİ GÜNÜMÜZDE
(Kaynak : https://twitter.com/bergama2020/status/933551792654254080
PERGAMON AKROPOLİS’TEKİ ANITSAL YAPILAR
(Kaynak : http://mehmet-urbanplanning.blogspot.com/2009/12/bergama-kentsel-ve-arkeolojik-sit_03.html)
Yukarı şehir girişindeki otoparktan sola ayrılan bir patika ile Heroon’a gelinir. Peristyle bir ev planına sahip olan bu yapı, Bergama kralları I. Attalos ile II. Eumenes'e sunulmuştur.
Burada II. Eumenes'in, I. Attalos'un Sarayları ile Akropolün en kuzeyinde yer alan Askeri Depolar (Arsenaller) bulunmaktadır.
Bu yapılar da Hellenistik devre tarihlenmektedir. Bu yapılara giderken sol kesimde ise, tonoz kemerli yapay bir teras üzerine oturtulmuş olan ve Roma Dönemi Mimarisi’nin ünlü yapılarından birisi olan Traian Tapınağı bulunmaktadır. Traian Tapınağı Roma Imparatoru Traian Tarafından M.S. 98 Yılında Yapımına Başlanmış Ve M.S. 138 Yılında Bitirilmiştir.
TRAJAN TAPINAĞI (Kaynak : https://www.fotografturk.com/trajan-tapinagi-p196392)
M.S. II.yüzyılın başına tarihlenen bu tapınak Korint düzeninde 6 x 9 sütunlu bir yapıdır. Athena Tapınağı Temenosu ile Trajan Tapınağı arasında ise, Bergama'nın ünlü Kütüphane Yapısı yer almaktadır.
Bergama Akropolü’nün batısındaki eğimli alanda, aşağıdaki ovaya hakimiyeti ile Hellenistik Dönem tiyatroları içerisinde ayrı bir yere sahip olan, yaklaşık 10 000 seyirci kapasiteli Tiyatro bulunmaktadır. Tiyatronun alt kısmında bir tiyatro terası ile, bu terasın kuzey ucunda Dionysos Tapınağı yer almaktadır. Bergama Akropolü’nün güney kesiminde, en alt kısımda yolun her iki tarafında yer alan kalıntılar ise, aşağı Agora ile üç ayrı terasta inşa edilmiş olan üç Gymnasium, Hamam ve Küçük Tapınak kalıntılarıdır.
PERGAMON ANTİK KENTİ ETKİLEYİCİ BİR SİLUETE SAHİPTİR (REKONSTRÜKSİYON MAKETİ)
KAYNAKLAR
TUNÇER, M., 2014, “Tarihi Çevre Yok Olurken; Amasra, Bergama, Kaş, Uçhisar Örnekleri”, Alter Yay., Ank.
FOROUTAN, S., 2018, “Hellenistik Dönemde Bergama Akropolü”, Y. Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Klasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
http://mehmet-urbanplanning.blogspot.com/2009/12/bergama-kentsel-ve-arkeolojik-sit.html
https://www.gezipedia.net/236-pergamon-bergama-antik-kenti.html
https://www.fotografturk.com/trajan-tapinagi-p196392
https://twitter.com/bergama2020/status/933551792654254080
http://izlerveyansimalar.blogspot.com/2013/12/bergama-pergamon-antik-cagin-metropolu.html
