İŞKUR, dijital ve yeşil dönüşüm süreçlerinin iş gücü piyasasına etkilerini incelemek amacıyla “İkiz Dönüşümün İşgücü Piyasasına Etkileri” başlıklı kapsamlı bir araştırma gerçekleştirdi. 17 sektörden 14 bini aşkın iş yerinin katılımıyla yapılan araştırma, Türkiye’deki işverenlerin büyük çoğunluğunun ikiz dönüşüm uygulamalarına uzak kaldığını ortaya koydu. Katılımcıların yüzde 85,9’u dijital ve yeşil dönüşüm uygulamalarını hiç kullanmadığını belirtirken, yalnızca yüzde 14 civarında bir kesimin bu sürece adım attığı tespit edildi.
Araştırma kapsamına alınan 17 sektörden 14 binin üzerinde iş yeriyle geçen yıl ağustos ve eylül aylarında yüz yüze ve çevrim içi görüşmeler yapıldı, akabinde işletmelerden 38'i ile derinlemesine görüşüldü.
Çalışmaya katılan işletmecilerden temel olarak "İkiz dönüşüm teknolojilerinin kullanım düzeyi ne ölçüdedir?", "İşverenlerin ikiz dönüşüme bakışları nasıldır?" ve "İkiz dönüşüm teknolojilerinin iş gücü piyasasında talep edilen meslek ve beceriler açısından yol açacağı değişiklikler nelerdir?" sorularına yanıt vermeleri istendi.
İşletmelerin yüzde 98,4'ü robotik kodlamayı hiç kullanmıyor
İşverenlerin dijital dönüşüm uygulamalarını kullanım düzeyleri incelendiğinde, yüzde 23,3'ünün mobil pos cihazı, yüzde 15,2'sinin e-imza ve elektronik arşivi, yüzde 12,6'sının mobil uygulamaları kullandıkları tespit edildi. İşverenlerin yüzde 98,4'ü robotik kodlamayı hiç uygulamadıklarını ifade etti.
İşverenlerin iş süreçlerinde daha çok e-imza, elektronik arşiv ve mobil uygulamaları kullandıkları belirtildi.
İşletmelerin yeşil dönüşüm uygulamalarını kullanım düzeyleri incelendiğinde yüzde 22,7'sinin su tasarrufu için önlemler aldığı, yüzde 19'u geri dönüşüm, yüzde 18,1'i plastik kullanımının azaltılması ve yüzde 11,8'i atık ayrıştırma uygulamalarını kullandıkları belirlendi.
İşverenlerin yüzde 95,4'ünün enerji verimli binaların inşasını hiç uygulamadıkları görüldü.
Atıklarını tehlikeli ve tehlikesiz olarak ayırıp geri dönüştüren işletme sahipleri, bunları ısınma amaçlı kullandıklarını, kullanılan plastik miktarını azaltma yoluna gittiklerini, yağmur suyu depolama sistemlerinin olduğunu, güneş paneli ve rüzgar türbini kullandıklarını, filtre kahvenin posası ile pipet yapımına ve zeytin çekirdeğinden doğal ve çevre dostu kedi kumu üretimine kadar yeşil dönüşüme ilişkin uygulamalarının olduğunu ifade etti.
İşverenlerin büyük çoğunluğu dijital dönüşüme ayak uydurmuyor
Araştırma kapsamında, işverenlerin yüzde 65,6'sı dijital dönüşüm uygulamalarını hiç kullanmadığını, yüzde 0,02'si ise yüksek düzeyde kullandığını belirtti.
İşverenlerin yüzde 71,8'i yeşil dönüşüm uygulamalarını hiç kullanmadığını, yüzde 0,3'ü ise yüksek düzeyde kullandığını dile getirdi.
Hem dijital hem yeşil dönüşüme dair uygulamaları hayata geçiren işverenlerin ikiz dönüşüm uygulamalarını kullanım düzeyi de buna göre belirlendi. Bu bağlamda, işverenlerin yüzde 85,9'unun ikiz dönüşüm uygulamalarını hiç kullanmadığı tespit edildi.
Bu noktada, ikiz dönüşümün hiç kullanılmaması, sadece dijital dönüşüm ya da sadece yeşil dönüşüme ilişkin uygulamaların kullanıldığı durumları içeriyor olabileceğine dikkat edilmesi gerekiyor.
Buna göre, işverenlerin yaklaşık yüzde 14'ünün hem dijital hem de yeşil dönüşüm süreci içinde oldukları anlaşıldı.
İkiz dönüşüme geçmeme nedenleri
İkiz dönüşüm uygulaması olmayan iş yerlerine söz konusu durumun sebepleri sorulduğunda, işverenlerin yüzde 84,4'ü ikiz dönüşüme ihtiyaç duymadıklarını ifade etti.
Bu gerekçeyi sırasıyla yüzde 13,1 ile bilgi birikiminin olmaması ve yüzde 11,1 ile teknik altyapı yetersizliği takip etti.
İşverenlerin ikiz dönüşüm süreçlerinde karşılaştığı zorluklar sıralamasında maliyet unsuru öne çıktı. Bunu değişim ve dönüşüme karşı direnç ile nitelikli iş gücü eksikliği izledi.
İş yerlerinin ikiz dönüşümü uygulama süreleri
Araştırma kapsamında, ikiz dönüşüm sürecinde olan iş yerlerinin ne kadar zamandır yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüm sürecinde oldukları soruldu.
Hem yeşil dönüşüm hem de dijital dönüşüm içinde olan 448 bin 788 iş yerinin yüzde 49'u bir yıldan az süredir dijitalleşme içinde olduklarını, yüzde 50,8'i ise bir yıldan az süredir yeşil dönüşüm politikalarını uyguladıklarını belirtti.
Yeşil ve dijital dönüşüm süreci, ikiz dönüşüm adı altında birleştirildiğinde işverenlerin yüzde 57,4'ü ikiz dönüşüm uygulamalarını bir yıldan daha kısa süredir kullanırken, yüzde 27,5'i 1-3 yıl, yüzde 8,2'si 3-5 yıl, yüzde 7'si ise 5 yıldan uzun süredir ikiz dönüşüm uygulamalarını kullandıklarını dile getirdi.
Bu veriler, ikiz dönüşümün hızla yaygınlaştığını ve ikiz dönüşüm eğiliminin iş dünyasında giderek arttığını ortaya koydu.
İkiz dönüşüm uygulamalarını 5 yıldan fazla kullanan işletmelerin sektörel dağılımda toptan ve perakende ticaret, imalat ve mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler öne çıktı.
Araştırma kapsamında işverenlerin yaklaşık yüzde 85'i önümüzdeki 5 yıl içinde iş yerlerinde değişen düzeylerde hem dijital dönüşüm hem de yeşil dönüşümün uygulanacağını belirtti.
İkiz dönüşümün mesleklere etkisi
Araştırma kapsamında, işverenlere ikiz dönüşüm teknolojilerinin kullanım düzeyi arttıkça hangi mesleklere olan ihtiyacın azalabileceği sorusu da yöneltildi.
Çıkan sonuçlara göre, işverenler daha çok büro işçisi, abone işleri memuru, satış danışmanı/uzmanı, beden işçisi (taşıma, yükleme-boşaltma) ve muhasebe elemanı mesleklerinde istihdamın azalacağını belirtti.
İşverenler, ikiz dönüşüm teknolojilerinin kullanım düzeyi arttıkça dijital dönüşüme ilişkin olarak, yazılım mühendisi, yazılım geliştiricisi, yapay zeka mühendisi, yapay zeka uzmanı ve veri analisti mesleklerine olan ihtiyacın da artabileceğini ifade etti.
Yeşil dönüşüm kapsamında ise çevre mühendisi, geri dönüşüm işçisi ve enerji uzmanı mesleklerinde istihdamın artmasının beklendiği belirtildi.
İkiz dönüşüm kapsamında ihtiyacın artması beklenen beceriler ise dijital okuryazarlık, ikiz dönüşüm farkındalığı, adaptasyon ve esneklik, analitik düşünebilme becerileri ve geri dönüşüm farkındalığı oldu.
İkiz dönüşüm kapsamında, işverenlerin yüzde 1,8'i ilave istihdam yaptıklarını belirtirken, işten çıkma ya da çıkarılma durumunun yaşandığı iş yeri oranı yüzde 1 olarak kayıtlara geçti.
Öneriler neler?
Araştırmanın sonuç bölümünde bazı önerilere yer verildi.
Buna göre, kamu-özel sektör işbirlikleriyle seminerler, webinarlar ve dijital eğitim platformlarıyla ikiz dönüşümün önemi anlatılmalı ve fırsatlar konusunda işverenler ve çalışanlar bilgilendirilmeli.
Farkındalık düzeyi düşük işverenlere örnek olması açısından kamu kurum ve kuruluşları ikiz dönüşüme öncülük etmeli.
Politika yapıcılar bir yandan ikiz dönüşümü destekleyecek yükümlülükleri getirirken bir yandan da yükümlülüklerini yerine getirmek için işletmeleri desteklemeli.
İkiz dönüşümün özendirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla, proje bazlı destekler sunulmalı.
İş gücü piyasasında mevcut işler ile yeni işler arasında olması beklenen farkın kapatılması için işletmeler, mevcut iş gücünün sahip olduğu yetenekleri geliştirecek eğitim programları düzenlemeli.
Eğitim müfredatı dijital dönüşüm ve yeşil dönüşüm ekseninde güncellenmeli.
Dijital ve yeşil dönüşüm, günümüz dünyasında hem ekonomik hem çevresel sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda işletmelerin ve kurumların geçirmekte olduğu iki temel dönüşüm sürecidir. “İkiz dönüşüm” olarak da anılan bu süreçler, birbirini tamamlayarak hem verimliliği artırmayı hem de çevresel etkileri azaltmayı hedefler.
Dijital Dönüşüm Nedir?
Dijital dönüşüm, teknolojinin iş süreçlerine entegre edilerek iş yapış biçimlerinin yeniden yapılandırılmasıdır. Temel amacı, üretkenliği ve verimliliği artırmak, daha hızlı ve etkin kararlar alınmasını sağlamaktır.Başlıca dijital dönüşüm uygulamaları:
Otomasyon ve yapay zekâ kullanımı
Büyük veri ve veri analitiği
Bulut bilişim
Robotik süreç otomasyonu
Mobil uygulamalar ve dijital ödeme sistemleri
Elektronik arşiv, e-imza, uzaktan çalışma altyapıları
Yeşil Dönüşüm Nedir?
Yeşil dönüşüm ise çevresel sürdürülebilirliği esas alan ve kaynak kullanımını azaltmayı, çevreye verilen zararı en aza indirmeyi hedefleyen bir dönüşüm sürecidir. Amaç, çevreye duyarlı üretim ve tüketim modellerine geçişi sağlamaktır.Başlıca yeşil dönüşüm uygulamaları:
Geri dönüşüm sistemleri
Enerji verimli teknolojiler ve binalar
Atık yönetimi ve atık ayrıştırma
Su ve enerji tasarrufu önlemleri
Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı (güneş, rüzgar vb.)
Karbon ayak izinin azaltılması
İkiz Dönüşüm Neden Önemlidir?
İkiz dönüşüm, dijitalleşme ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerinin birlikte hayata geçirilmesini ifade eder. Bu süreç:İş gücü piyasasında yeni meslekler ve beceri ihtiyaçları yaratır,
Verimliliği artırırken çevresel etkileri azaltır,
Rekabet gücünü yükseltir,
İklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir araçtır.
Bu nedenle, hem kamu hem özel sektör için stratejik bir öncelik haline gelmiştir.
