Türkiye Cumhuriyeti’nin en köklü kültürel dönüşümlerinden biri olan Harf Devriminin üzerinden 97 yıl geçti. 1 Kasım 1928’de kabul edilen 1353 sayılı “Yeni Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki Hakkında Kanun”, Osmanlı döneminden miras kalan Arap alfabesinin yerine Latin esaslı Türk alfabesini getirdi.

Bu tarihi karar, okuma-yazma oranının artması, eğitimde birliğin sağlanması ve çağdaşlaşma hedefleri açısından devrim niteliği taşıyordu. Atatürk’ün öncülüğünde yürütülen reform, kısa sürede tüm yurtta büyük bir seferberliğe dönüştü.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kurulan “Millet Mektepleri” sayesinde halk yeni harflerle tanıştı; öğretmenlerden memurlara, köylülerden işçilere kadar binlerce kişi kısa sürede yeni alfabeyi öğrenerek okur-yazar hale geldi.

Uzmanlara göre Harf Devrimi, yalnızca teknik bir yazı değişimi değil; Türkiye’nin Batı dünyasıyla kültürel ve bilimsel entegrasyonunun da başlangıcıydı. Dilbilimci Prof. Dr. Şerif Mardin, reformu “bir medeniyet tercihi” olarak nitelendirirken, eğitim tarihçisi Prof. Dr. İlber Ortaylı ise “yeni harflerin Türkçe’yi kendi sesine kavuşturduğunu” vurguladı.

Ancak bazı çevreler, Harf Devrimi’nin Osmanlı dönemine ait belgelerle kültürel bağın kopmasına yol açtığı yönünde eleştirilerde bulunuyor. Buna rağmen çoğu tarihçi, bu değişimin Türkiye’yi okuryazarlıkta büyük bir ivmeye taşıdığı konusunda hemfikir.

Bugün her yıl 1 Kasım, “Yeni Türk Harflerinin Kabulü ve Harf Devrimi Günü” olarak kutlanıyor. Resmî kurumlarda ve okullarda çeşitli etkinliklerle anılan gün, dilin bir ulusun hafızası ve kimliği üzerindeki etkisini bir kez daha hatırlatıyor.

  • Tarih: 1 Kasım 1928

  • Kanun: 1353 sayılı “Yeni Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki Hakkında Kanun”

  • Amaç: Türkçenin ses yapısına uygun bir yazı sistemi oluşturmak, okuryazarlığı artırmak ve Batı dünyasıyla kültürel etkileşimi güçlendirmek.

  • Sonuç: 1930’ların başında okur-yazarlık oranı iki katına çıktı.

Kaynaklar:

Muhabir: Ayşe Jülide Özdem