Cumhuriyet, 29 Ekim 1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) “Yaşasın Cumhuriyet” nidalarıyla kabul edildi. TBMM’nin ilk toplantısını 23 Nisan 1920’de yapması ve 1921 Anayasası’nda yer alan “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” maddesi, cumhuriyetin habercisi oldu.

Cumhuriyet ilanı, 11 Ağustos 1923’te toplanan İkinci Meclis’e nasip oldu. Mustafa Kemal Paşa, Başkan; Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, ikinci başkan; Ali Fethi (Okyar) ise başbakan olarak seçildi. Meclisteki muhalif grupların yoğun eleştirileri ve Bakanlar Kurulu’nun istifası üzerine Mustafa Kemal, 28 Ekim akşamı Çankaya Köşkü’nde yakın çalışma arkadaşlarına “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz” dedi.

29 Ekim’de TBMM Genel Kurulu’nda Anayasa’nın 1, 2, 10, 11 ve 12’nci maddelerinin değiştirilmesiyle Cumhuriyet resmen ilan edildi. O anın coşkusu “Yaşasın Cumhuriyet” nidalarıyla duyuldu.

Cumhuriyet Dönemi ve Önemli Tarihler

1920’ler ve 1930’lar

  • 1924: Türk-Irak sınırı, Milletler Cemiyeti tarafından Musul’u Irak’a bırakacak biçimde belirlendi.

  • 1927: Türkiye’de ilk nüfus sayımı yapıldı; nüfus 13 milyon 648 bin 270 olarak kaydedildi.

  • 1933: Cumhuriyet’in 10. yılı dolayısıyla Genel Af Kanunu çıkarıldı.

  • 1936: Ankara Devlet Konservatuvarı eğitim vermeye başladı.

1940’lar – 1960’lar

  • 1961: Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı seçildi.

  • 1962: Küba Füze Krizi: Sovyetler Birliği, Küba’daki füze üslerini kaldıracağını açıkladı.

1970’ler – 1990’lar

  • 1974: Boksör Muhammed Ali, yeniden ağır sıklet şampiyonu oldu.

  • 1980: Bülent Ecevit, CHP Genel Başkanlığından istifa etti.

  • 1992: TSK, Irak’ın kuzeyindeki Sinhat Boğazı’nı ele geçirdi.

2000 ve Sonrası

  • 2007: Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmeye başlandı.

  • 2013: Marmaray açıldı; Asya ile Avrupa arasında denizin altından kesintisiz demir yolu ulaşıma geçti.

  • 2020: Türkiye’nin elektrikli otomobili TOGG, Gemlik Kampüsü’nden banttan indirildi.

  • 2023: İstanbul’daki Kafes Operasyonu’nda, Comanchero isimli uluslararası suç örgütü çökertildi.

  • 2024: İspanya’nın doğu ve güney bölgelerinde etkili olan şiddetli yağışlarda 222 kişi hayatını kaybetti.

Haftanın Öne Çıkan Tarihleri ve Olaylar

26 Ekim

  • 1461: Trabzon Rum İmparatorluğu Osmanlı’ya teslim oldu.

  • 1730: Patrona Halil ve arkadaşları idam edildi.

  • 1863: Uluslararası Kızılhaç kuruldu.

  • 1923: Türk Milli Futbol Takımı, ilk maçında Romanya ile 2-2 berabere kaldı.

  • 1933: Cumhuriyet’in 10. yılı nedeniyle Genel Af Kanunu çıkarıldı.

27 Ekim

  • 1492: Kristof Kolomb, Küba’yı keşfetti.

  • 1913: Mustafa Kemal, Sofya Ataşemiliterliği görevine atandı.

  • 1960: Milli Birlik Komitesi, 147 akademisyeni görevden aldı.

  • 1978: Nobel Barış Ödülü, Enver Sedat ve Menahem Begin’e verildi.

28 Ekim

  • 1886: Özgürlük Anıtı New York’ta dikildi.

  • 1923: Mustafa Kemal Paşa, Çankaya Köşkü’nde “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz” dedi.

  • 1927: Türkiye’de ilk nüfus sayımı yapıldı.

  • 1938: Ankara Radyosu hizmete girdi.

29 Ekim

  • 1863: Henri Dumant Kızılhaç’ı kurdu.

  • 1923: Cumhuriyet ilan edildi; Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanı seçildi.

  • 1924: Milletler Cemiyeti, Türk-Irak sınırını belirledi.

  • 1933: Mustafa Kemal, Nutuk’u okudu.

  • 2008: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri dağıtıldı.

30 Ekim

  • 1757: Sultan III. Mustafa tahta çıktı.

  • 1923: Mustafa Kemal Paşa, İsmet İnönü’yü başbakan olarak atadı.

  • 1973: Boğaziçi Köprüsü açıldı.

  • 2020: İzmir’de 6,6 büyüklüğündeki depremde 117 kişi hayatını kaybetti.

31 Ekim

  • 1517: Martin Luther, Protestanlığı ilan etti.

  • 1922: Saltanat kaldırıldı.

  • 1962: Sovyetler Birliği Mars’a ilk roketi fırlattı.

  • 2007: Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmeye başlandı.

1 Kasım

2 Kasım

  • 1870: İstanbul’da ilk mizah dergisi Diyojen yayımlandı.

  • 1914: Rusya, Osmanlı’ya savaş ilan etti.

  • 1936: BBC, düzenli TV yayınına başladı.

Öne Çıkan Modern Gelişmeler

  • 2020: Türkiye’nin ilk elektrikli otomobili TOGG banttan indirildi.

  • 2023: Comanchero suç örgütü çökertildi; 37 şüpheli yakalandı.

  • 2024: İspanya’daki şiddetli yağışlarda 222 kişi hayatını kaybetti.

Kaynak: AA