Bundan tam 105 yıl önce Mustafa Kemal Paşa tarafından yayınlanan bir genelge ile Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 23 Nisan 1920 Cuma günü açılacağı duyuruldu. Türkiye tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olan 23 Nisan tarihinin belirlenmesinde ve açılış gününün Cuma gününe denk getirilmesinde İstanbul Hükümeti tarafından sürdürülen karalama politikaları etkili olmuştu.
Dürrizade Abdullah Efendi tarafından yayınlanan fetvalar
Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun'a çıktığı ilk günden itibaren ulusal bağımsızlığın kazanılması yönünde çalışmalar yapmış, Havza ve Amasya'da yaptığı çalışmalarla, vatanseverleri göreve davet etmişti. Sürdürülen bağımsızlık mücadelesi, 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Antlaşmasının imzalanması ve 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyetin ilanıyla sonuçlanmıştı.
Mustafa Kemal önderliğinde başlayan ve dalga dalga yurdun her köşesine yayılan Milli Mücadele hareketine engel olmak isteyen Damat Ferit Hükümeti, çıkardığı ve desteklediği bölgesel isyanlar yanında halkın dini duygularını etkileyecek fetvalar yoluyla Milli Mücadele'ye engel olmaya çalıştı. Damat Ferit Paşa tarafından 5 Nisan 1920 tarihinde Şeyhülislamlık görevine getirilen Dürrizade Abdullah Efendi tarafından yayınlanan fetvalar, doğrudan Milli Mücadele'yi hedef alıyordu. 11 Nisan tarihinden itibaren yayınlanan beş ayrı fetvada Milli Mücadele'de görev alan komutanlar ve Milli Mücadele'ye katılan vatanseverler, bozgunculuk ve kafir olmakla suçlandılar ve kanun tanımaz caniler olmakla itham edildiler.
Öldürülmeleri dinen meşru ve farz denildi
İstanbul Hükümeri'nin direktifleri doğrultusunda Dürrizade Abdullah Efendi tarafından yayınlanan fetvalarda, Milli Mücadele liderleri ve onlara tabi olarak Milli Mücadele'ye katılan vatanseverlerin öldürülmelerinin dinen meşru ve farz olduğu ilan edildi. Milli Mücadele aleyhinde benzer kararları içeren ferman ile Damat Ferit Paşa tarafından yayınlanan genelge, Dürrizade Abdullah Efendi'nin fetvasıyla aynı kağıtta birleştirilerek dağıtıldı, işgal devletlerine ait uçaklardan halka atıldı ve İstanbul Hükümetine taraf olan görevliler tarafından insan kalabalıklarının olduğu toplu alanlarda okutuldu. Yayınlanan fetvalar; Milli Mücadele teşkilatlanmasını yavaşlattı, milli kuvvetlerden firarlara ve yer yer isyanlara sebep oldu.
İstanbul'un fetvasına karşı fetva yayınlandı
Ankara Hükümeti, İstanbul tarafından yayınlanan bu fetvalara karşı yirmi kişilik bir -müftü, kadı ve müderris grubundan oluşan- komisyon oluşturdu. Ankara Müftüsü Rıfat Efendi'nin (Börekçi) başkanlık ettiği bu komisyonda Meclis'te milletvekili olarak görev yapan ilmiye sınıfı mensupları da bulunuyordu. Yayınlanan karşı fetvada "...Halife, Milletin gerçek menfaatleri uğrunda tedbir almaktan fiilen men edilmiştir. Sıkıyönetim ilan edilip harp divanları kurulmuş, İngiliz kanunları uygulanarak kararlar verilmek suretiyle Halife’nin yargı hakkına müdahale edilmiştir..." denilerek yayınlanan fetvanın Şerr-i Hukuka aykırı olduğu belirtildi. Hazırlanan fetva 19-22 Nisan 1920 tarihleri süresince İrade-i Millîye, Öğüt ve Açık Söz gibi Millî Mücadeleye destek veren gazetelerde yayımlandı. Yayınlanan bu karşı fetva üzerine Ankara Müftüsü Rifat Efendi, 25 Nisan 1920 tarihinde müftülük görevinden azledildi ve idama mahkum edildi. İdamın infazı için de yakalanarak İstanbul’a getirilmesi istendi.
TBMM 23 Nisan 1920 tarihinde açıldı
Yaşanan tüm bu gelişmeler TBMM'nin açılış tarihini etkiledi. Açılış tarihi, Dürrizade Abdullah Efendi'nin fetvalarında yer alan karalamaları etkisiz hale getirmek için özellikle Cuma gününe denk getirildi. Mustafa Kemal Paşa tarafından 21 Nisan 1920 tarihinde yayınlanan beyannamede, Meclis'in 23 Nisan 1920 tarihinde açılacağı duyuruldu ve açılış münasebetiyle yurdun her yanında dini törenler yapılması, hatim indirilmesi ve mevlit okunması istendi. TBMM, 23 Nisan 1920 tarihinde Heyet-i Temsiliye üyelerinin katılımıyla kılınan Cuma namazı ve Hacı Bayramı Veli’nin türbesine yapılan ziyaret sonrasında Meclis binası önünde kesilen kurbanlar ve dualarla 23 Nisan 1920 tarihinde açıldı.
