Bugünlerde nas politikalarından vazgeçmiş gibi görünen iktidar bu seferde başka bir yanlış yola girmiş bulunmaktadır. Girmiş olduğu bu yanlış yolda iktidar talebi baskılayarak fiyatları düşürebileceğini varsaymaktadır.
İktidar bir taraftan talebi baskılamak için kişilerin harcanabilir gelirini elinden alacak vergi, harç artışları ve benzeri politikalar izlerken diğer yandan da asgari ücret ile memur ve emekli maaşlarına enflasyonun çok altında ücret artışları yaparak kişilerin harcanabilir gelirlerini kısıtlamaya çalışmaktadır. Hesapları insanlar tüketemeyip, piyasada talep düşünce satıcılar da bu talep düşüşünü durdurmak için fiyat indirimine gidecekleri yönünde…
Bakın peşin peşin söyleyeyim bunların bu hesabı tutmayacaktır!
Tutmayacaktır çünkü enflasyonun kişilerin harcamaları ve talep ile bir bağı yoktur!
Peki, siz böyle bir bağ olduğunu varsayıp talebi baskılar ve tüketimi azaltırsanız ne olur?
Olacak olan şudur: Şaşırtıcı bir şekilde fiyatlar beklenmedik seviyelerde artacaktır.
İktidarın varsayımının yanlışlığı şuradadır: Mal ve hizmet üreticilerinin talep düşüklüğüne her zaman fiyatları düşürerek cevap vermesi mümkün değildir.
Peki, neden mümkün değildir?
Mümkün değildir çünkü serbest piyasa ekonomilerinde fahiş kar oluşmaz, oluşamaz! Yoğun rekabet ortamında üreticiler ancak ve ancak maliyetlerinin üzerine mantıklı, kabul edilebilir bir kar koyarak satış yapabilirler. Bunu yapmazlarsa fiyatları yüksek kalır ve kolayca müşterilerini diğer satıcılara kaptırabilirler.
Özellikle kriz dönemlerinde üreticilerin karlılığı olağanüstü bir biçimde düşer ve fedakârlık yapabilecekleri kar marjı fevkalade daralır.
Bir üreticinin kar etmeden hatta zararına üretim yapmasını bekler misiniz?
Elbette hayır, basiretli bir tüccar bu durumun sürdürülebilir olmadığını bilir ve kar etmediği, zarar ettiği anda başka bir strateji uygulamaya geçer.
Piyasada yeterli talep yoksa birçok üretici işletmesini ayakta tutabilmek için üretimi azaltır ve daha az üretimle ama daha yüksek bir fiyatla satış yaparak kriz döneminin geçmesini talebin canlanmasını bekler.
Konuyu bir örnekle anlatırsam ne demek istediğim sanırım daha iyi anlaşılacaktır:
Bir çorbacı dükkânı olsun, bu dükkânın günlük gideri yani dolaylı maliyetler 10 bin lira, bir tas çorbanın doğrudan maliyeti ise 10 lira olsun.
Eğer yeterli bir talep varsa ve esnaf günde bin tas çorba satabiliyorsa bir tas çorbanın maliyeti:
Doğrudan maliyet: 10 lira
Dolaylı maliyet: 10.000 lira / 1000 porsiyon = 10 lira
Toplam maliyet: 20 lira olacaktır
Esnafın kar marjı da % 25 olsun esnaf yukarıdaki maliyetin üzerine 5 lira da kar koyup bir tas çorbayı 25 liraya satabilecektir. Esnafın buradaki esneklik payı sadece yukarıda kar payı olarak belirttiğimiz 5 liradır.
İktidarın talebi baskılaması sonucunda esnaf yeterli miktarda çorba satamazsa mesela satabildiği porsiyon sayısı 500’e düşerse ne olur?
Onun hesabı da şöyle
Doğrudan maliyet: 10 lira
Dolaylı maliyet: 10.000 lira / 500 porsiyon = 20 lira
Toplam maliyet: 30 lira olacaktır, bu durumda esnaf 25 liraya çorba satarsa bırakın kar etmeyi sattığı her tas çorbada 5 lira zarar etmeye başlayacaktır.
Peki, böyle bir durumda esnaf ne yapar?
Maliyet hesabını 30 lira olarak belirler ve bir tas çorbanın satış fiyatını da gene % 25 Kar haddini korumaya çalışarak 37,5 liraya çıkarır…
Bakın bu esnaf maliyetlerinde herhangi bir değişme olmadığı halde sadece satabildiği ürün miktarı azaldığı için mecburen fiyatına zam yapmak zorunda kaldı. Üstelik daha ince ayar hesaba girmedim çünkü üretim miktarı azalınca genel olarak doğrudan maliyetler de göreceli olarak artacaktır çünkü yüksek miktarda ara malı almak genel olarak daha düşük bir maliyet getirir.
Son olarak satış adedinin düşmesinin yanına birde aylık enflasyonu maliyetlere ekleyelim, bu durumda:
Aylık enflasyon % 10 olsun
Doğrudan maliyet: 11 lira
Dolaylı maliyet: 11.000 lira / 500 porsiyon = 22 lira
Toplam maliyet: 33 lira olacaktır.
Esnaf % 25 kar marjı ile satış fiyatını 41 lira 25 kuruşa yükseltecektir.
Bu durumda da halk aylık enflasyon % 10 ama çorbacı çorba fiyatını 25 liradan 41 lira 25 kuruşa çıkarıyor % 65 zam yapıyor diye esnafa kızacaktır.
İktidar da fırsat bu fırsat hain esnaf bak nasıl da enflasyonun üzerinde zam yapıyor diye algı operasyonuna girişince halk iktidarın politikalarına karşı çıkacağı yerde esnaf ile kavga etmeye başlayacaktır…
