1249 yılında Kayseri - Aksaray yol güzergahında yapılmış bir Selçuklu Kervansarayı..
Kervansaraylar, Selçuklu devrinde büyük ticaret yolları üzerine kurulmuş güvenli konaklama yerleridir. X.yüzyıl ortalarında artan ticaret ve buna ilişkin olarak mesafelerin uzaması konaklalama ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Önceleri “Sultan Hanı” adı ile askeri karakol şeklinde düşünülen korunaklı hanlar, ticari yol ağı üzerinde seyreden kervanların akşamları konaklamaları ve ihtiyaçlarını gidermeleri için Kervansaray olarak inşa edilmeye başlamıştır. O dönemde ticaret yolları üzerindeki yapılan pek çok Selçuklu eseri kervansaraylar arasındaki uzaklık 40 Km. asas alınarak saptanmıştır ki; bu uzaklık o dönemin ticari ulaşım aracı olan develerin günlük 9 saatlik yürüme mesafesidir.
Sarıhan veya bilinen adı ile “Saruhan” da “İpek Yolu” olarakta bilinen Selçuklu ticaret yolları üzerindeki önemli Kervansaraylardan biridir. Avanos’ un 4 km güneydoğusunda bulunan kervansaray, Nevşehir’ e 18 Km dir. 1249 yılında Selçuklu Sultanı İzzettin Keykavus döneminde yapılmış olup, Kayseri – Aksaray yol güzergahı üzerinde Doğu – Batı bağlantısını sağlamaktadır.
13. Yüzyıl Selçuklu Mimari özelliğini taşıyan kervansaray 2000 km2’lik bir alan üzerine kurulmuştur. Sarı kesme taşlardan yapılmasından dolayı “Saruhan” olarak adlandırılımıştır. Görkemli ve büyük giriş kapısı Selçuklu mimari özelliğinin güzel bir örneğidir. Yüksek duvarlı , üzeri açık geniş avlu uzaklaradan gelen yorgun kervanların ilk durdukları yer ve avunun orta yerinde bulunan su ve minik havuzdan susuzluklarını giderdikleri yerdir. Bu geniş avludan başka sol tarafta sütunlu yazlık odalar, sağ tarafta kışlık odalar vardır, ayrıca giriş kapısının üzerinde, merdivenle çıkılan bir de küçük mescit yer alır. Hamam olarak kullanılan oda sağ taraftaki kışlık odaların en sonunda bulunmaktadır.
Kervan mallarının muhafaza edildiği, ulaşım araçları olan at ve develerin bağlanıp dinlendirildiği kapalı alan ise ana giriş kapısının yani avlunun tam karşısındadır.
Zamanın yıpratıcı etkisiyle yok olma ile karşı karşıya kalan Selçuklu Kervansarayı Sarıhan 1991 yılında 49 yıllığına özel bir şirkete kiralanmış olup restore edilerek orijinal hali bozulmadan turizme kazandırılmıştır. Günümüzde Sarıhan Kervansarayında özel organizasyonlar yapılmaktadır.
Mustafa Taşkın
