EBRU APALAK
Sanatın farklı disiplinleri kimi zaman birbirinden uzak gibi görünse de yaratıcı zihinler için her alan birbiriyle iç içe geçebilir. Meltem Gürlevik, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde (İTÜ) Şehir ve Bölge Planlama eğitimi alırken tiyatroya duyduğu ilgiyi keşfetti ve oyunculukta kendine yeni bir yol açtı. Şahika Tekand’ın Studio Oyuncuları’nda aldığı eğitim, tiyatroya bakışını şekillendirirken, yazıp sahnelediği tek kişilik oyunu “Herkes Yolunda” ile tiyatro izleyicilerinin beğenisini kazandı.
“Herkes Yolunda”, 5. Kadın Oyunları Festivali kapsamında Ankara’da Gençlik Parkı Büyük Sahne’de izleyicilerin karşısına çıktı. Gürlevik’le oyunculuk yolculuğunu, Herkes Yolunda’yı ve sanat dünyasındaki zorlukları konuştuk.
- İTÜ’de Şehir ve Bölge Planlama eğitimi alırken oyunculukla ilgilenmeye nasıl başladınız? Bu iki alan arasında nasıl bağlantı kuruyorsunuz?
- Meltem Gürlevik: Küçük yaşlardan itibaren dansa, tiyatroya ve öykü yazımına ilgim vardı. Lisedeki ilk sahne deneyimimin ardından, oyunculuk yapmaya karar verip bu yönde bir yol çizmek istedim. Sayısal bir bölümde okuduğum için konservatuar eğitimi bana bir hayal gibi görünüyordu; bu yüzden sanatla ilişkili bir fakülte ve bölüm seçmek mantıklı geldi. Mimarlık Fakültesi bu noktada iyi bir hedef gibi göründü. Ayrıca, İTÜ Sahnesi’nin iyi bir tiyatro kulübü olduğunu biliyordum. İTÜ’ye girer girmez kendimi İTÜ Sahnesi’ndeki oyunculuk çalışmalarında buldum ve bu serüvenin ilk güzel adımını atmış oldum.
Şehir ve Bölge Planlama; kent, doğa ve toplum arasındaki bağın kurulmasını sağlayan temel bölümlerden biri. Kent planı yaparken bir dizi beşerî, sosyoekonomik ve doğal analizler yaparız. Tıpkı bir karakteri çıkarmak için yapılması gereken analizler ve gözlemler gibi. İyi bir kent planı yapabilmek için, o kentin kimliğini iyi anlamak gerekir. Tıpkı bir hikâyenin örgüsünü anlamak ve karakterleri çözümlemek gibi. Disiplin ve yöntem olarak birbirinden çok farklı olsa da bu temel ortaklık bana oldukça ilham oluyor.
- Şahika Tekand'ın Studio Oyuncuları’nda eğitim almak oyunculuk anlayışınıza nasıl etkiledi?
- Meltem Gürlevik: Şahika Tekand’ın “Performatif Sahneleme ve Oyunculuk Yöntemi”ni deneyimlemek oyunculuğa ve sahnelemeye bakış açımı farklı ve besleyici bir şekilde genişletti.
Sahnede ve şimdiki zamanda, oyunun kuralları ile gerçek bir ilişkinin nasıl kurulabileceğine dair oyunculuk pratikleri gerçekleştirdiğim ilham verici bir eğitim süreci oldu. Günümüzdeki oyunculuk metotları oldukça çeşitli ve bu geniş yelpazedeki alternatifleri elimden geldiği kadar deneyimlemeye çalışıyorum. Yıllar içinde, süzgecimde kalanları geliştirerek kendi yolculuğuma devam ediyorum.
“HERKES YOLUNDA, SIKI BİR YARATIM VE PROVA SÜRECİNDEN SONRA ORTAYA ÇIKTI”
- Sizi “Herkes Yolunda”yı yazmaya ve sahnelemeye iten şey neydi?
- Meltem Gürlevik: Üniversite yıllarında içinde bulunduğum tiyatro ekibi ve mezunları uyarlama metinler ile tek kişilik oyun sahneliyordu. Oldukça ilham verici performanslara tanık oluyordum. Dolayısıyla bu yönde yıllar önce doğal bir eğilim ve istek oluşmuştu. Senaryo ve kısa öyküler yazıyordum. Anlatmak istediğim hikâyeler birikmişti. Bunları nasıl anlatacağıma dair biçimsel ve artistik bir altyapı da oluşunca zamanın geldiğini hissettim. Sıkı bir yaratım ve prova sürecinden sonra Herkes Yolunda ortaya çıktı.
- Tek kişilik bir performans sergilemek yaratıcı ve fiziksel olarak nasıl bir deneyim? Zorlukları ve tatmin edici yanları neler?
- Meltem Gürlevik: Herkes Yolunda, yazdığım metinleri kullanarak yaptığım fiziksel doğaçlamalar ile şekillendi. Bir süre sonra, sahneler zihnimde görsel ve işitsel olarak canlanmaya başladı. Bu anlamda oldukça yaratıcı ve özgür bir araştırma alanı oldu benim için. Tek başıma olduğum için, zamanı ya da mekânı kendime göre ayarlayabiliyordum. Prova sürecinde, fiziksel koşullar açısından avantaj sağladığını söyleyebilirim. Tek kişilik oyunlarda, akıştaki enerjiyi düşürmemek ve dengeyi koruyabilmek tamamen tek bir oyuncunun elinde, yardımcı olacak ya da destekleyecek başka bir oyuncu yok. Haliyle, bu dinamikleri dengede tutabilmek için prova süreçlerini oldukça uzun tutmak gerekti. Bu da işin yorucu; fakat gerekli bir parçasıydı.
- İzleyiciler oyuna nasıl tepki veriyor?
- Meltem Gürlevik: Şimdiye kadar çok olumlu ve motive edici geri dönüşler aldık. 2023 yılının mart ayında prömiyer gerçekleştirdik. İki yıldır çeşitli festivallere katılıyor, çeşitli şehirlerde oynuyoruz. 2024 yılında Direklerarası Seyirci Ödülleri’nde Tek Kişilik Solo Performans Ödülü’nü aldık. Sosyal medyadan motive edici mesajlar alıyoruz. İzleyicinin oyunu ilham verici bulduğunu söylemesi ya da oyundan nasıl etkilendiğini anlatması ve gözlerdeki parıltı doğru yolda olduğumuzu hissettiriyor. Bu da en büyük kazancımız oluyor elbette.
“DİJİTAL OLANAKLARDAN FAYDALANARAK TİYATRODA DA YENİ DENEYİM ALANLARI YARATILIYOR”
- Dijitalleşen dünyada tiyatronun geleceğini nasıl görüyorsunuz? Fiziksel sahne deneyimi ile dijital performans arasında nasıl bir denge kurulabilir?
- Meltem Gürlevik: Salt dijital bir performans, şimdiki zamanda, anın koşulları içerisinde oyuncu (insan) tarafından gerçekleştirilen teatral bir sahne deneyimi ile aynı olmuyor elbette. Bu ayırıcı özellik, tiyatronun kalıcılığını sağlıyor. Öte yandan; çağımıza uygun, çok disiplinli işler üretip dijital olanaklardan faydalanarak tiyatroda da yeni deneyim alanları yaratılıyor. Ben de sanatçı olarak bu tür sanatsal işleri (bazılarını) ilham verici buluyor ve zaman zaman parçası olarak yeni deneyimler kazanmaya özen gösteriyorum.
BAĞIMSIZ SANATÇILAR İÇİN DEVLET DESTEĞİ ÖNEMLİ
- Türkiye’de tiyatro ve performans sanatları alanında ne gibi zorluklar var? Bu zorlukları aşmak için neler yapılabilir?
- Meltem Gürlevik: En büyük sorun, sanatçıyı engelleyen ve yaratım alanının kısıtlanmasına sebep olan ekonomik koşullar. Özellikle tiyatro, dans ve performans alanında bağımsız sanatçılar ve tiyatro mekânları için ayakta kalmak ve devam etmek oldukça zor. Ödenekli tiyatrolar haricinde, bağımsız sanatçılar için ayrılan maddi kaynak ve destek yok. Ben, düzenli gelir elde ettiğim bir işte çalışmaya başladım. Bu oyunu da bu süreçte çıkardım. Mesai bittikten sonra provalara gittim. Şimdi de yine iş sonrası sahneye geçip oyun oynuyorum. Bu tempo epey yorucu; ama bunu sürdürmek zorunda kaldım. Hâl böyle olunca, yaratım alanımı da bu koşullara göre sınırlandırmam gerekti. Benim gibi binlerce oyuncu, yüzlerce ekip var. Devlet desteği bu noktada çok önemli.
- Gelecek projelerinizden söz eder misiniz?
- Meltem Gürlevik: Koşullar böyle zorlu olunca, projelerin çoğu hayal olarak kalıyor maalesef. Herkes Yolunda ile daha fazla şehre gitmek ve daha geniş bir seyirci kitlesine ulaşmak öncelikli amacım. Sahip olduğum koşullar içerisinde, üretmeye devam edeceğim. Yavaş yavaş yeni bir tiyatro oyunu yazım sürecine giriyorum. Bu süreçte kazandığım deneyimler ile yoğurulmuş bir proje olacağı için oldukça heyecanlıyım.
Meltem Gürlevik kimdir?
İTÜ’de Şehir ve Bölge Planlama Bölümünde okurken İTÜ Sahnesi'nde oyunculuğa başladı. Derya Alabora, Özcan Alper, Hüseyin Karabey gibi isimlerden oyunculuk, senaryo yazma ve film yapımı dersleri aldı.
Şahika Tekand Studio Oyuncuları'nda oyunculuk eğitimini sürdürdü. Çağdaş dans alanında üretilen projelerde yer aldı. Yurt içinde ve yurt dışında disiplinler arası çalışmalar yapan sanatçılarla çalıştı, kendi sanat projelerini üretmeye başladı. 2011 yılından beri; tiyatro, performans, dans, dizi, reklam ve film projelerinde yer aldı. Oynadığı “Weltschmerz” adlı kısa film, Sabancı Vakfı’nın düzenlediği 4. Kısa Film Yarışması’nda finale kaldı.
Hong Konglu sanatçı Isaac Chong Wai’nin 2021’de İstanbul’daki “Leaderless” adlı kişisel sergisinde performans sergiledi. Aynı yıl, pandemiyi üç farklı tema üzerinden ele alan “Gaia Project” isimli video projesini hayata geçirdi. Bu projeyle, ABD’de düzenlenen 4. Meihodo Uluslararası Gençlik Görsel Medya Festivali'ne katıldı.
Genç bir kadının gitmeye cesaret edişini anlatan “Herkes Yolunda” adlı oyunu 2023 yılında yazdı ve sahneledi. Echoes Sahne yapımı oyun, 9 Mart 2023’te İstanbul’da Kumbaracı50’de ilk gösterimini yaptı. Ankara’da ilk kez 17 Aralık 2023’te Aralık Sahne’de izleyicilerle buluşan Herkes Yolunda, 24. Direklerarası Seyirci Ödülleri Tek Kişilik Performans (Kadın) Ödülüne lâyık görüldü. Oyun, 5. Kadın Oyunları Festivali kapsamında Aydın, Balıkesir, İzmir, Manisa, Muğla ve Çanakkale’de izleyicilerle buluşacak.
