Ali Baran Fayık
Günümüzde sağlıklı beslenme ve sağlıklı gıdaya olan ilginin artmasıyla birlikte fonksiyonel gıdalar öne çıktı. Dünyada 178 milyar dolarlık bir hacme sahip olan fonksiyonel gıda pazarının Türkiye’deki hacmi 2022’de 7,7 milyar TL’ye ulaştı. Bu yıl ise sektörde yüzde 150'lik büyüme bekleniyor. Peki fonksiyonel gıdalarla beslenmek bir trend mi yoksa değişen, dönüşen tarım teknolojileri nedeniyle bir zorunluluk mu? Geleneksel gıdalarla da fonksiyonel beslenme sağlanabilir mi? Bu soruların cevabını ve fonksiyonel gıdalar hakkındaki bilinmeyenleri Prof. Dr. Zeynep Banu Seydim cevapladı.
FONKSİYONEL GIDALARIN İÇİNDE KEFİR İLK SIRADA
Bağışıklığı güçlendiren, antioksidant, antienflamatuvar, antimikrobiyal, anti-hipertansif, anti-kanserojen, anti-diyabetik, anti-alerjik, anti-obezite özelliklerine sahip olan fonksiyonel gıdalar ön plana çıkmaktadır. Ayrıca sindirim sistemi hastalıklarının arttığı son yıllarda, kefirde bulunan probiyotik mikrobiyotanın bağırsak rahatsızlıklarına karşı etkin olduğu bilimsel çalışmalarla da kanıtlanmıştır. Süt ürünleri tüketemeyen bireyler, farklı bir probiyotik ürün olan su kefiri ve kombucha kullanımına yönelmiştir. Probiyotik yoğurt, lahana başta olmak üzere (K2 vitamini bakımından da) probiyotik özellikteki sebze turşuları, elma sirkesi, keçiboynuzu ürünleri gibi gıdalar da fonksiyonel özellikleriyle gündemdedir.
BULGUR, KRONİK HASTALIK RİSKİNİ AZALTABİLİR
Ülkemize özgü geleneksel gıdalarımızdan olan tarhana, boza, şalgam gibi gıdaların fonksiyonel özelikleri de yapılan bilimsel araştırmalarla ortaya konmaktadır. Fonksiyonel gıdaların ortak özelliği glisemik indeksi düşük yani kan şekerini hızlı yükseltmeyen gıdalar olmalarıdır. Pirince göre glisemik indeksi daha düşük olan bulgur, lif, vitamin ve minerallerce zengindir; kronik hastalık riskini azaltabilir, istenilen kilo kaybını teşvik edebilir. Zengin lif ve antioksidan özelliğe sahip biyoaktif bileşen içerikleriyle meyve, sebze ve baklagillerin tüketimlerinin artırılması için cips, kurutulmuş atıştırmalıklar gibi farklı ürünlerde kullanımları son yıllarda artmıştır. Mercimek ve nohut cipsleri, dondurularak kurutulmuş meyve kuruları hem içerikleriyle hem de prosesleriyle farklılık göstermektedir. Yeni eğilimlerde özellikle postbiyotik ve paraprobiyotiklerin gıdalarda kullanımları araştırılmaktadır.
FONKSİYONEL GIDA NEDİR?
Vücutta hücrelerin sağlıklı olarak işlevlerini sürdürebilmesi için gerekli enerjinin, biyoaktif maddelerle beraber besin bileşenlerini içeren fonksiyonel gıdalardan sağlanması beslenmede önem kazanmıştır. Fonksiyonel beslenme hem kısa hem de uzun sürede hücre düzeyinde olumlu etkilere sahiptir. Fonksiyonel gıdalar; temel beslenmenin ötesinde vücut için faydalı, zihinsel ve fiziksel olarak insanın sağlıklı olmasını destekleyen, bağışıklık sisteminin güçlendirerek çeşitli hastalıkların önlenmesinde veya hastalıklara yakalanma riskinin azaltılmasında rol alan gıdalardır. Bu faydalı bileşenler, gıdaların içeriğinde doğal olarak bulunabildiği gibi, çeşitli gıdaların zenginleştirilmesiyle de üretilebilmektedir.
GLUTENSİZ VE VEGAN GIDALARA İLGİ ARTIYOR
Geleneksel beslenmeyle yeterince alınamayan, bilimsel çalışmalarla kanıtlanmış sağlıklı yaşam bakımından önemli biyoaktif bileşenlerin fonksiyonel gıdalarla sağlaması gerekmektedir. Örnek olarak protein, D vitamini ve antioksidan özellikli minerallerle zenginleştirilmiş gıdalar, kolajence zengin süt ve yoğurtlar, probiyotik özelliği geliştirilmiş meyve suları, omega-3 ile zenginleştirilen ürünler, ekşi maya ile üretilen tam tahıl içerikli ürünler verilebilir. Ayrıca glutensiz ve vegan gıdalara artan ilgi de önemlidir.
Sağlıklı beslenmeyle hayat kalitesinin artması, zinde ve enerjik olunması, çeşitli hastalıkların önüne geçilmesi veya iyileşmenin daha hızlı olması tüm dünyada tüketici eğilimini fonksiyonel gıdalara yöneltmiştir.
