Ekonomist Bayram Başaran, ekonomi yorum programında Ebru Güngör'ün sorularını cevapladı. Başaran, ABD'de çıkan kasırgayı ve dövize etkisini değerlendirdi.
''AMERİKA'DA Kİ YÖNETİMLE BERABER SİYASET VE EKONOMİ KARIŞMIŞ DURUMDA''
Bayram Başaran, Amerika'da ki yönetimin oluşturduğu sıkıntılar hakkında, ''Amerika'da ki yeni yönetimle beraber hem siyaset hem ekonomi-politik karışmış durumda. Siyasette ki gelişmelere ekonomiyi de etkiliyor. Bütün dünya Trump ve ekibinin neler yapabileceğini, neler yapmak istediğini anlamaya çalışıyor ama burada da bir netlik yok. Bu netliğin olmaması şirket politikalarını da etkiliyor. Çünkü makro politikaların ülke politikalarına göre şirketlerde kendi politikalarını ona göre kuruyor. Amerika'da kimse net olarak bu yıl Trump şunu yapacak ya da önümüzdeki 4-5 sene bunu yapacak bizde pozisyonu şu şekil yapalım diyemiyor. Bu belirsizlik insanı psikolojik yoruyor, psikolojik olarak yorduğu zamansa dün Amerikan büyümesinin son derece düşeceğine dair haberler gelmeye başlayınca önce Amerikan sonra dünya borsaları çatlamaya başladı. Şirketler inanılmaz değerler kaybetti. Nvidia'nın Microsoft'un olduğu hisselere baktığımız zaman inanılmaz düşüş yaşadılar. Bugün devam eder mi? Bilmiyoruz. Amerika'dan sonra Asya borsaları düşmeye başladı. Bizim borsa kırık seyrediyor. Herkesin kafaları karışık. Dolayısıyla bu kafa karışıklığı altın biraz gevşemeye başlamıştı şimdi tekrar yükselmeye başladı. 2870 dolara düşmüştü şimdi 2909 dolara çıktı. Bu güvensizlikten önceki dalgalanmalar tekrar devam edecek. Bu hızlı dalgalanmalar hem ülke ekonomilerini sarsıyor, kredi limitlerini sarsıyor tüm ülkelerde. Normal dönemde borçlanmaya çıktığınız zaman başka bir faiz oranı karşınıza çıkıyor. Piyasa dalgalı olduğu zaman başka bir faiz karşınıza çıkıyor. Bankalar fiyat veremiyor, ortalık toz duman. Bu Amerikan Dolar'ına güveni de sarsıyor. Euro, dolar karşısında yaklaşık yüzde 7-8 civarında son bir ayda değer kazandı. Bu çok ciddi bir rakam, Amerikan Dolar'ı son bir ayda bu şekilde değer kaybetti. Amerikan ekonomisi buna dayanabilir mi? Piyasalar böyle devam edecek gibi ve bu da altına yarayacak gibi.'' dedi.
''BİREYSEL KREDİLER, TİCARİ KREDİLERDEN FAZLA ARTIYOR''
Başaran bireysel kredilerin ticari kredileri geçmesi üzerine, ''Bireysel krediler, ticari kredilerden fazla artıyor. Bunun sebebi insanların harcama isteğinden kaynaklanmıyor. Bunun ana sebebi ülkedeki enflasyonun fiyatlar üzerindeki baskısı. İnsanlar mevcut yaşamlarını sürdürebilmek için her ay yüzde 5-6 daha fazla ödemek zorunda kalıyorlar. Bunu da gelirleri düştüğü için kredi ile kapatıyorlar. Bir banka 6,19 faiz uyguluyor aylık. Bu yaklaşık 88-90'lara gelir yıllık faizi. Hani Merkez Bankası faizleri düşürmüştü? Buna rağmen yüzde 88-90 gelen kredi kullanıyor ise bil ki tüketici ne kadar zor durumda. Bu krediler bu faizlerle ödenemez. Bunu veren banka batıktır. Bütün bankaların faizleri de 3 aşağı 5 yukarı birbirine yakın. Nasıl yürüteceksin bunu? Nasıl yürüyecek? Çok zor. Buna rağmen tüketici kredilerin genişliyor ise o zaman yandın. Şimdi şirketlerin bilançoları gelmeye başladı, biz geçen sene ne diyorduk? Bu politika ile hem ihracat düşer hem iç piyasa daralır, şirketler çok ciddi sıkıntıya düşer, vergi toplayamazsınız diyorduk değil mi? Şimdi Türkiye'nin büyük şirketlerinden birinin bilançosu açıklandı. Cirosu 165 milyar liradan 145 milyar liraya düşmüş. Neye rağmen? Enflasyona rağmen. Lira olarak değer kaybetmiş. Bu ne demek? Şirket yüzde 50'den fazla zarar etmiş demek. 145 milyar ciro çok büyük bir ciro şirketin büyüklüğünü de görüyoruz. Şimdi bu şirket ihracat yapıyor, dünya da söz sahibi olan bir şirket, dünyanın birçok markasına ürün yapıyor, halka da açık. Bu ne biliyor musunuz? Bu uygulanan politikanın yanlış olduğunu gösteriyor. Benzeri birçok şirkette kurumlar vergisinde çok ciddi düşüşler yaşayacağız. Katma değer vergisinde de çok ciddi sıkıntılar yaşayacağız. Toplayamayacak Ankara. Bu firmadan nasıl siz kurumlar vergisi alacaksınız bu kadar zararla? Gelirler vergisi almayacaksınız, kurumlar vergisi almayacaksınız. Nasıl alacaksın? Alamayacaksın. Satışlar düştüğü için içeride satışlar düştüğü için KDV ve ÖTV toplayamayacaksın. Çok ciddi rakamlar bunlar.'' dedi.
''TÜRKİYE'DE UYGULANAN KUR REJİMİ YANLIŞ''
Başaran konuşmasını, ''Peki bu işten nasıl çıkacaksın? Şöyle bir formül bulmuşlar, gülelim biraz. Şimdi taşımacılıkta, yolda belli kontroller yapılıyor. Bugüne kadar işte TIR ve belli bir dorse büyüklüğünün altındaki araçlara çok düzgün bakılmıyordu. Son 1 aydır öyle bir yapmışlar ki? Kamyon başına 16 bin 975 lira ceza kesmeye başlamışlar tek seferde. İyi de bu adam 16 bin ile gidip gelmiyor İstanbul'a. İki Meskûn mahal'de kamyon ve kamyonet park edilemez diye bir kural varmış, bilmiyordum yeni öğrendim onların sayesinde. Evinin önüne kamyon ve ya kamyonetini park edenlere 35 bin lira ceza kesmeye başlamışlar. Şimdi KDV ve ÖTV'den kayıpları buradan gidermeye çalışıyorlar. Bu yasalar uygulanmasın demiyoruz, bu yasaları şimdiye kadar neden uygulamadınız?
Bütün bunlar şunu gösteriyor. Türkiye'de uygulanan kur rejimi yanlış. Sırf döviz tutmak için uygulanan kur rejimi ekonomiyi bitiriyor. Bu aynı zamanda ağır bir şekilde turizmi de vuracak. Geçen sene bir şekilde geçti ama bu sene çok daha ağır olacak. Çünkü Türkiye'deki mallar kurun baskılanmasından dolayı yurt dışından daha pahalıya denk geliyor. Yeme içme pahalı, konaklama pahalı. 45-50 Euro'ya kaldığın iki yıldızlı otel şu an 100-150 Euro'ya çıkıyor. Sen bunu yaparsan insanlar nasıl gelip kalacak? Ramazan'da en ucuz lokanta 1956 lira, çok büyük para. İnsanlar ortalama kazancı tutturabilmek için belli şeyler yaparlar. Seyahat etme oranı çok düştü geçtiğimiz yıllara göre. Adam bayram yaklaşınca kazanabildiğim kadar kazanayım diyor. Şimdi Mardin'e otobüsle gitmek Paris'e uçakla gitmekten daha zor oldu. İstanbul havalimanından Tuzla'ya gitmek 3 bin lira aynı zamanda İstanbul'dan uçakla Amsterdam'a gitmekte 3 bin lira. Ne kadar enteresan değil mi? Bir tarafta 60-70 km gidiyorsun, diğer tarafta 3 bin km gidiyorsun ikisi de 3 bin lira. Bu olmuyor, bir yerde yanlış var ve bu yanlışı görmen lazım. Uyguladığımız politika yanlış şu an. ben bu politikanın sürdürülebilir olduğu kanısında değilim. O nedenle Nisan ve ya Mayıs'ta kurda bir zıplama bekliyorum. Şirketler artık buna dayanamayacaklar. Sırf cary-trade için sanayiyi kurban edemeyiz buna, bu çok yanlış. O zaman sistemi yeniden kurman lazım. Nisan sonu ve Mayıs sonu arasında bir zıplama bekliyorum. Bakın birçok şirket şu an işçi çıkartıyor. Bir şirket biliyorum Avrupalı çok önemli bir şirket, 4 bin kişiyi işten çıkarttı. TÜİK'un hiçbir rakamına inanmıyorum. Ayın 16'sındaki duruşmadan ne karar çıkacak merak ediyorum. Önümüzdeki günler çok sıkıntılı, dediğim gibi kurda bir zıplama bekliyorum. Ankara'da bu konu çok basınçlar haberi geliyor. Kurun enflasyona yakın götürülmesi konusunda çok ciddi bir basınç geliyor. Muhtemelen o tarihlerde 45-46 seviyesine gelebilir kurlar. Ben öyle tahmin ediyorum. Baskılıyorlar şu an, bu baskılama şirketleri batıracağı için bence kurlarda esnekliğe gidecekler.'' diyerek sonlandırdı.
VİDEONUN TAMAMI İÇİN:
https://www.youtube.com/watch?v=QdntWlCXzz4
