GONCAGÜL KONAŞ
Hacettepe Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selçuk Dağdelen, enerji içeceklerinin gençler üzerinde yarattığı tehlikelere dikkat çekti. Dağdelen, enerji içeceklerinin içerdiği yüksek kafein, şeker, taurin, guarana ve ginseng gibi katkı maddeleriyle uyarıcı özellik taşıdığını belirtti. Sporcu içecekleriyle karıştırılmaması gerektiğini vurgulayan Dağdelen, sporcular için hazırlanan ürünlerin kafein içermemesi gerektiğini ifade etti.
Prof. Dr. Dağdelen, enerji içeceklerinin sporcular için geliştirilen takviye ürünlerinden farklı olduğunu ve kafeinin bu içeceklerde enerjik hissettirici etkisi olduğunu söyledi. “Gerçek besin ve enerji ihtiyacını karşılamak yerine, ‘yapay enerji’ verici bir ürün grubuna dönüştü,” diyen Dağdelen, bu içeceklerin enerjik hissettirdiğini ancak gerçek enerji sağlamadığını belirtti.
“ENERJİ İÇECEKLERİNİN TÜKETİMİ ARTIYOR”
Dağdelen, Türkiye’de ve dünyada enerji içeceği tüketiminin muazzam bir artış gösterdiğini ve bu ürünlerin tanıtım ve reklamlarının hız kesmediğini ifade etti. “Dünyada da bizde de, üretim muazzam arttı, ürün çeşitliliği çok arttı, Tüm içecek pazarında % 100’e varan artışlarla dikkat çeken bir yatırım alanına dönüştüğünü görüyoruz. Avrupa ve Türkiye’den üniversite öğrencileriyle yürütülen araştırmalarda gençlerin en az % 80’inin bu içecekleri denedikleri rapor ediliyor.” diyen Dağdelen, özellikle üniversite öğrencileri arasında bu içeceklerin popüler olduğunu belirtti.
ENERJİ İÇECEKLERİNİ KİMLER NEDEN TERCİH EDİYOR?
Enerji içeceklerinin, öğrenciler tarafından uykusuz gecelerde sınav öncesi çalışmak için, amatör sporcular tarafından performans arttırma beklentisiyle ve uzun yol şoförleri tarafından zinde kalmak için tercih edildiğini belirten Dağdelen, “Kanatlandırarak geceyi gündüze bağlar” gibi sloganlarla tanıtılan bu ürünlerin eğlenmek isteyen gençler tarafından alkolle birlikte yoğun tüketildiğini söyledi.
“ENERJİ İÇECEKLERİ YOĞUN KAFEİN İÇERİYOR”
Enerji içeceklerinin zararlarının içerdiği kafein dozuna ve tüketilen miktara göre değiştiğini belirten Dağdelen, “Zararlı etkilerin tüketen kişide ne derece hasar oluşturabileceği, ayrıca kişinin hali hazırda bilinen ya da bilinmeyen bazı hastalıklarına göre de ağırlaşabilir. Bu ürünlerin bileşiminde pek çok madde ve unsur olmakla birlikte sağlığa zarar verebilecek etkiler yoğun olarak kafeinizm dediğimiz bir tablonun bir parçasıdır, alınan kafein dozuna bağlıdır. Kişinin zaten hipertansiyon, kalp hastalığı varsa, alevlenir, ani ölüm dahi mümkündür. Epilepsi hastalarında nöbetler tetiklenebilir. Psikoz, anksiyete, panik atak gelişebilir, zaten varsa alevlenebilir. Özellikle alkolle birlikte tüketildiklerinde “risk alma” davranışları artabilir, dolayısıyla kaza ve şiddet olayları tetiklenebilir. Kafeinin etki süresi doza ve beraber alınmakta olan bazı ilaçlara göre değişir. Örneğin toplumda çok yaygın kullanılan antidepresan ilaçlar kafeinin etki süresini uzatarak tüm bu zararlı etkilerin ortaya çıkma ihtimalini daha da arttırır. Alkol ve kokain gibi zararlı maddelerle birlikte tüketildiklerinde, alkol ve kokainin daha fazla tüketimini frenleyecek baş dönmesi, bulantı gibi olumsuz etkilerini maskeleyip geciktirerek zehirlenme düzeyine ulaşma ihtimalini arttırabilir.” dedi. Kafeinin hipertansiyon, kalp hastalığı, epilepsi, psikoz, anksiyete gibi durumları tetikleyebileceğini ve özellikle alkolle birlikte tüketildiğinde risk alma davranışlarını artırabileceğini ifade etti. Ayrıca, antidepresan ilaçlarla birlikte alındığında kafeinin etki süresinin uzayarak zararlı etkilerin artabileceğini belirtti.
“BU İÇECEKLERİN SATIŞI TAMAMEN YASAKLANMALIDIR”
Dağdelen, hekimlerin yalnızca belirli hastalıkları olanlar için değil, tüm sağlıklı gençlerin de enerji içeceklerini tüketmemelerini önerdiğini söyledi. “Mevzuatımız aslında epey tedbir almıştır,” diyen Dağdelen, 18 yaş altına satışın yasak olduğunu ve ürünlerin kafein miktarını etiketinde belirtmesi gerektiğini vurguladı. Ancak, gerçek yaşamda bu tedbirlerin yeterli olmadığını belirten Dağdelen, Çukurova Üniversitesi’nin 2019 yılında yaptığı bir araştırmaya göre, test edilen 16 enerji içeceğinin 13’ünde etiketinde yazandan daha yüksek kafein bulunduğunu ifade etti. “Hekim olarak dileğimiz bu içeceklerin satışının tamamen yasaklanmasıdır,” diyen Dağdelen, bazı ülkelerde bu içeceklerin satışının tamamen yasaklandığını belirtti.
