“Tablet elinde, gözler ekrana kilitlenmiş…” “Televizyon açıkken başka bir şey duymuyor…” “Oyunu bırak denildiğinde kriz çıkarıyor…”
Teknoloji çağında büyüyen çocuklar, dijital dünyaya doğuştan adapte olmuş gibi görünseler de; ekranlarla kurdukları yoğun ilişki, dikkat becerilerini ciddi şekilde etkileyebiliyor.
Bu yazıda ekran süresinin dikkat gelişimine etkilerini, dikkat problemi yaşayan çocuklar için özel riskleri ve ebeveynlerin alabileceği önlemleri ele alacağız.
Ekranlar Dikkati Nasıl Etkiler?
Ekranlar (tablet, telefon, televizyon ve bilgisayar), hızlı görsel geçişler, yüksek ses ve sürekli değişen içerikler yoluyla yoğun bir uyarım sağlar.
Beyin, bu yüksek tempoya alıştıkça daha yavaş ilerleyen gerçek yaşam etkinliklerine odaklanmakta zorlanır.
Örnek: YouTube’da 15 saniyelik videoları hızla geçerek izleyen bir çocuk, bir sınıf etkinliğinde 20 dakikalık bir okuma çalışmasına dikkatini vermekte güçlük yaşayabilir.
DEHB ve Ekran Kullanımı Arasındaki İlişki
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların ekranlara bağımlılık geliştirme riski daha yüksektir. Neden mi?
- Hızlı, değişken uyaranlar dikkatlerini canlı tutar.
- Dürtüsellikleri nedeniyle ekran süresini sınırlamakta zorlanırlar.
- Gerçek hayatta zorlandıkları becerileri (odaklanma, başarı hissi, sosyal etkileşim) ekranlarda telafi ederler.
Bu durum, bir kısır döngüye yol açabilir:
Dikkat sorunu ekrana yönelme
dikkat becerisinde gerileme daha fazla ekrana ihtiyaç...
Fark Edilmesi Gereken Uyarı İşaretleri
- Ekranlar kapatıldığında yoğun öfke veya huzursuzluk
- Gerçek etkinliklere (oyun, kitap, sohbet) ilgi azalması
- Uykuya geçmede güçlük
- Ekran dışındaki görevleri sürekli erteleme
Ebeveynler ve Öğretmenler Ne Yapabilir?
- Ekranı değil, ekran süresini kontrol edin
Ekran tamamen yasaklanamaz, ama süresi ve zamanı belirlenebilir.
Uzmanlar 6-12 yaş grubu için günlük 1 saati geçmeyen ekran süresini öneriyor.
- Pasif izleme yerine etkileşimli kullanım önerin
Yalnızca izlemek yerine; birlikte içerik seçmek, izledikten sonra konuşmak, oyunlarda görev paylaşmak çocukla ekran arasındaki bağı daha sağlıklı hale getirir.
- Ekran öncesi görev sistemini kullanın
“Önce ödev – sonra 20 dakika ekran” gibi yapılandırılmış sistemler çocukta sorumluluk duygusu oluşturur.
- Gerçek hayatı cazip hale getirin
Açık hava etkinlikleri, masa oyunları, birlikte kitap okuma gibi alternatifler, ekranın cazibesine karşı güçlü seçenekler sunar.
Dikkat İçin Dijital Detoks Gerekebilir mi?
Bazen dikkat sorunu yaşayan çocuklar için kısa süreli “dijital oruçlar” gerekebilir. Bu dönemde aile, ekran dışında keyif alınabilecek etkinlikleri birlikte keşfetmelidir.
Örnek: Hafta sonu boyunca ekransız geçirilen bir zaman diliminde çocukla birlikte yemek yapmak, doğa yürüyüşüne çıkmak, birlikte bulmaca çözmek, hem ilişkiyi güçlendirir hem de dikkat becerisini besler.
Sonuç Olarak
Teknoloji hayatımızın vazgeçilmezi; ama onu nasıl kullandığımız, çocuklarımızın zihinsel gelişimini doğrudan etkiler. Ekranların sunduğu hızlı uyaranlara alışan beyin, gerçek yaşamın ritmine ayak uydurmakta zorlanabilir. Çocukların ekranla değil, ekranın onlar üzerindeki etkisiyle ilgilenmeliyiz.
Unutmayalım: Bir çocuğun dikkatini geliştiren en güçlü araç, ekran değil, insan temasına dayalı gerçek deneyimlerdir.
“Değerli okuyucularım, yazılarım ile ilgili görüş ve önerilerinizi benimle paylaşmanızı çok isterim. Geri bildirimlerinizi [email protected] adresine gönderebilirsiniz. Teşekkürler!”
