İşgalin Başlangıcı: 13 Kasım 1918
I. Dünya Savaşı’nın ardından imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin sonunu hazırladı. Antlaşmanın hemen ardından, 13 Kasım 1918’de İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan donanmaları Haydarpaşa önlerine demirledi.
O sabah İstanbul Boğazı’nı dolduran yüzlerce gemi, Türk halkı için işgalin ve baskının başlangıcıydı. Halkın gözleri önünde başlayan bu işgal, şehrin dört bir yanında kontrol noktalarıyla, sansürle ve baskılarla hissedildi.
Resmî İşgal Dönemi: 16 Mart 1920
İlk yıllarda fiili olarak süren işgal, 16 Mart 1920’de resmiyet kazandı. İngiliz birlikleri devlet binalarını, limanları ve haberleşme merkezlerini ele geçirdi.
Meclis-i Mebusan kapatıldı, milletvekilleri sürgüne gönderildi. Halk, sokakta dahi Türkçe konuşmaktan çekinir hale geldi. İstanbul, 1453’te fethedildiğinden bu yana ilk kez yabancı askerlerin denetimindeydi.
Bağımsızlık Mücadelesi ve Umut Yılları
Anadolu’da Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde başlayan Kurtuluş Savaşı, İstanbul halkına da umut ışığı oldu.
Ankara’da kurulan Büyük Millet Meclisi, işgal altındaki İstanbul’a karşı siyasi bir irade oluşturdu. Gazeteler, gizli dernekler ve Anadolu’ya silah sevkiyatı bu dönemde büyük önem taşıdı.
Mudanya Mütarekesi ve Çekilme Kararı
Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasının ardından, 11 Ekim 1922’de Mudanya Mütarekesi imzalandı. Bu antlaşma ile Doğu Trakya ve İstanbul’un Türk idaresine bırakılması kararlaştırıldı.
24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ise İtilaf Devletleri’nin Boğazlar ve İstanbul’dan tamamen çekilmesini kesinleştirdi.
6 Ekim 1923: Kurtuluş Günü
4 Ekim 1923’te Dolmabahçe Sarayı önünde düzenlenen son törende, İtilaf askerleri Türk bayrağını selamlayarak şehri terk etti.
İki gün sonra, 6 Ekim sabahı, 3. Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa komutasındaki birlikler Sirkeci’den İstanbul’a giriş yaptı.
Halk sokaklara döküldü, evler Türk bayraklarıyla süslendi, camilerden selâlar yükseldi. Şehir, dört buçuk yıl sonra yeniden özgürlüğüne kavuştu.
Cumhuriyet’e Giden Yolun Son Adımı
İstanbul’un kurtuluşu, Cumhuriyet’in ilanından sadece 23 gün önce gerçekleşti.
Bu tarih, hem Osmanlı’nın son izlerinin silindiği hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin sağlamlaştığı bir dönüm noktası olarak tarihe geçti.
İstanbul’un yeniden Türk toprağı olması, ulusal birliğin sembolü haline geldi.
Bugün: 102. Yıldönümünde İstanbul’un Kurtuluşu
Her yıl 6 Ekim’de İstanbul’un kurtuluşu, düzenlenen resmi törenler, yürüyüşler ve anma programlarıyla kutlanıyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri tarafından düzenlenen etkinliklerde hem şehrin tarihi hem de kurtuluşun kahramanları anılıyor.
Bu özel gün, yalnızca İstanbul’un değil, tüm Türkiye’nin bağımsızlık ve özgürlük mücadelesinin simgesi olmaya devam ediyor.
