EBRU APALAK
Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı Ergün Kılıç, Türkiye'de tüketici haklarının kâğıt üzerinde güçlü görünmesine karşın uygulamada ciddi boşluklar olduğunu vurguladı. Denetimsizlik, keyfi uygulamalar ve kuralsız dijital ticaretin yurttaşları mağdur ettiğini SONSÖZ’e anlatan Kılıç, özellikle e-ticaret, enerji faturaları ve banka ücretlerinin başlıca şikâyet konuları arasında yer aldığını söyledi.
Dernek olarak hem kampanyalarla kamuoyu oluşturduklarını hem de eğitim ve bilgilendirme çalışmaları yürüttüklerini ifade ederek, kamusal denetim süreçlerinde tüketici örgütlerine daha fazla yer verilmesi gerektiğini savundu. Tüketicilerin bilinçlenmesi kadar devletin etkili bir şekilde denetim yapmasının da hayati olduğunu dile getirdi.
- Türkiye’de tüketici haklarına yönelik başlıca sorunlar neler? Yurttaşlar en çok hangi konularda şikâyet ediyor?
- Ergün Kılıç: Türkiye’de tüketici haklarına yönelik başlıca sorunlar; denetimsizlik, mevcut mevzuata rağmen etkin uygulamanın sağlanamaması, iade, değişim ve garanti haklarının ihlali, fahiş fiyatlar ile indirimli satış ve kampanyalarda tüketiciyi yanıltan reklamlardır.
Son dönemde yurttaşların en çok şikâyet ettiği konular arasında; elektrik, su ve doğalgaza yapılan yüksek oranlı zamlar, e-ticarette teslimat gecikmeleri, ayıplı ürün gönderimi ve iade süreçlerindeki sorunlar, cep telefonu faturalarına yansıtılan haksız ücretlendirmeler (örneğin cayma bedeli), ticari mesajlar ve onay alınmadan yapılan aramalar (açık rıza ihlali), kredi kartı alışverişlerinde komisyon uygulanması, marketlerde raf ve kasa fiyat farkları ile stokçuluk yer alıyor.
- Tüketici Hakları Derneği son yıllarda hangi konularda etkin mücadele yürüttü? Hangi davalarda veya kampanyalarda somut başarı elde ettiniz?
- Ergün Kılıç: Derneğimiz, son yıllarda şu alanlarda etkin mücadele verdi: “Denetimsizlik ölüm saçıyor” başlıklı Grand Kartal Otel yangını ve kaçak içki ölümleri gibi olaylarda basın açıklamaları; gıda enflasyonu ve gıda güvenliği konularında kamuoyu bilgilendirmeleri; bankaların kredi kartı işlemlerinde uyguladığı haksız ücretlerle ilgili açıklamalar; tüketici hakem heyetlerine başvuru süreçleri hakkında mahalle ve sitelerde düzenlenen bilgilendirme toplantıları.
Ayrıca “Herkes için adil tüketim”, “Zamlar geri alınsın”, “Etik reklam ve gerçek bilgilendirme” ve “Temel ihtiyaçlardan ÖTV, KDV kaldırılsın” gibi tematik kampanyalarla kamuoyu oluşturduk.
“DENETİMSİZLİK MAĞDURİYET DOĞURUYOR”
- e-ticaret ve dijital platformlardaki tüketici mağduriyetleri artıyor. Dernek olarak bu alanda ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?
- Ergün Kılıç: Dijital dönüşüm hayatı kolaylaştırsa da denetimsizlik nedeniyle birçok tüketici açısından mağduriyet doğuruyor. Dernek olarak e-ticaret şikâyetlerini derleyip periyodik raporlarla kamuoyuna ve ilgili kurumlara sunuyoruz. Tüketicilerin hak arama yollarını dijitalde nasıl kullanabileceklerini anlatan eğitim seminerleri veriyoruz. Kişisel Verileri Koruma Kanunu ve Elektronik Ticaret Kanunu kapsamında firmaların açık rıza ve bilgilendirme yükümlülüklerine dikkat çekiyoruz. Platform bağımlılığı ve “karanlık ticaret” (yasal denetimlerin dışında yürütülen, çoğunlukla yasa dışı, gizli ya da ahlâki olarak tartışmalı ticari faaliyetler) risklerine karşı bilinçlendirme kampanyaları yürütüyoruz.
- Türkiye’de tüketici bilinci yeterince gelişti mi? Halkın haklarını arama konusunda çekinceleri olduğunu düşünüyor musunuz?
- Ergün Kılıç: Tüketici bilinci son yıllarda artmış olsa da toplumun büyük bir kesimi hâlâ haklarını tam bilmiyor veya kullanmaktan çekiniyor. En yaygın çekinceler arasında “Zaten bir şey değişmez” düşüncesi, “Mahkemeye gitsem uğraşamam” algısı, dil ve dijital okuryazarlık eksikliği ile kurumsal baskı ya da dışlanma korkusu yer alıyor.
Dernek olarak, bu çekinceleri aşmak için yüz yüze ve çevrim içi bilgilendirme toplantıları, sadeleştirilmiş hak rehberleri, açık ve etkili dile sahip sosyal medya içerikleri ile halkın cesaretini artırmaya çalışıyoruz.
TÜKETİCİ HAKLARI DERNEĞİ, HANGİ DÜZENLEMELERİ ÖNERİYOR?
- Tüketici Hakları Derneği’nin devlet kurumlarıyla (Ticaret Bakanlığı, belediyeler, TBMM vb.) ilişkileri nasıl? Tüketici haklarının yasal düzeyde gelişmesi için ne tür düzenlemeler öneriyorsunuz?
- Ergün Kılıç: Tüketici Hakları Derneği olarak kamuyla ilişkilerimizi diyalog, izleme ve katkı sunma temelinde yürütüyoruz. Ticaret Bakanlığı’nın düzenlediği Tüketici Konseyi ve çalıştaylarına katılıyoruz. Bakanlık projelerinde ve yönetmelik taslak çalışmalarında görüş bildiriyoruz, tüketici hakem heyetlerinde temsil ediliyoruz.
TBMM’ye tüketiciler lehine yasa değişikliği önerileri iletiyoruz. Belediyelere yerel tüketici danışma merkezleri kurulması için iş birliği teklif ediyoruz. Kent konseylerinde etkin görevler üstleniyoruz.
Bazı önerilerimiz şunlar:
· Tüketici hakem heyeti sayılarının artırılması,
· Denetleyici ve düzenleyici kurullarda tüketici temsiliyetine yer verilmesi,
· Tüketici örgütlerinin kamusal denetim süreçlerine aktif katılımının yasal güvence altına alınması,
· Enerji, haberleşme ve bankacılık gibi sektörlerde tüketicinin tarafsız bilgiye erişimini sağlayacak kamu platformlarının oluşturulması.