İnsanlık tarihinin en büyük maceralarından biri olan Ferdinand Macellan'ın Dünya Turu'nu inceliyoruz. 1519 yılında beş gemi ve yaklaşık 270 mürettebatla yola çıkan bu Portekizli denizci, tarihin en zorlu yolculuklarından birini başlatmıştı.
Macellan'ın kendisi bu yolculuğu tamamlayamamış olsa da, onun liderliğinde başlayan bu serüven, dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan ve keşifler çağını bir üst seviyeye taşıyan unutulmaz bir destandır.
Bu efsanevi yolculuğun tarihsel sürecini, nedenlerini, sonuçlarını ve hakkında az bilinen ilginç detayları yakından inceleyelim.
BAHARAT YOLU VE SİYASİ KRİZLER
Macellan'ın yolculuğu, tamamen ekonomik ve siyasi nedenlere dayanıyordu.
- Baharat Yolu'nun Kontrolü: 15. ve 16. yüzyıllarda baharatlar, Avrupa'da çok değerli bir ticaret malıydı. Portekiz ve İspanya, bu baharatlara ulaşmak için yeni deniz yolları keşfetmeye çalışıyordu. Portekiz, Ümit Burnu'ndan Doğu'ya doğru giden rotayı kontrol ediyordu. Macellan, İspanya adına, batıdan giderek baharat adalarına (Endonezya'daki Maluku Adaları) ulaşabilecek yeni bir yol bulmayı hedefliyordu.
- Macellan'ın İspanya Hizmetine Girmesi: Portekiz kralı I. Manuel ile yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle gözden düşen Ferdinand Macellan, 1517'de İspanya'ya gitti. Burada İspanya Kralı I. Carlos'a, dünyanın batısından giderek baharat adalarına ulaşılabileceği yönündeki planını sundu.
- Papa'nın Paylaşım Anlaşması: 1494'te Papa'nın aracılığıyla imzalanan Tordesillas Antlaşması, dünyayı İspanya ve Portekiz arasında ikiye bölmüştü. Macellan, Baharat Adaları'nın İspanya'nın payına düşen bölgede olduğunu iddia ediyordu.
İSYANDAN OKYANUS GEÇİŞİNE
Macellan'ın yolculuğu, başlangıcından sonuna kadar dramatik olaylarla doluydu.
- Yola Çıkış (20 Eylül 1519): Beş gemi ve 270 kişilik mürettebatla yola çıkan filo, Güney Amerika kıyısına doğru yol aldı.
- Patagonya'daki İsyan: Yolculuk sırasında en büyük zorluklardan biri, soğuk Patagonya kıyılarında yaşanan isyandı. Üç İspanyol kaptan, Macellan'a karşı isyan etti. Macellan, bu isyanı kanlı bir şekilde bastırdı.
- Macellan Boğazı'nın Keşfi (Ekim 1520): Macellan, Güney Amerika'nın güney ucunda, okyanusları birbirine bağlayan dar bir geçit buldu. Bu geçide daha sonra onun adı verildi: Macellan Boğazı. Bu keşif, batıdan Asya'ya giden rotanın anahtarıydı.
- Pasifik Okyanusu'na Geçiş: Macellan'ın filosu, boğazdan geçtikten sonra engin ve sakin bir okyanusa açıldı. Okyanusun sakinliğinden dolayı ona "Pasifik" (Barışçıl) adını verdi. Ancak bu geçiş, mürettebat için inanılmaz zorluydu. 98 gün boyunca kara görmeyen denizciler, açlık ve hastalıklarla mücadele ettiler. Birçok mürettebat iskorbüt hastalığından öldü.
- Macellan'ın Ölümü (27 Nisan 1521): Filipinler'e ulaşan Macellan, yerel kabilelerle girdiği bir çatışmada öldürüldü. Mactan adasının şefi Lapu-Lapu ile girdiği bir çatışmada hayatını kaybetti. Macellan'ın ölümü, yolculuğun en trajik anlarından biriydi.
SEFERİN SONUÇLARI
Macellan'ın ölümüyle sefer bitmedi. Hayatta kalanlar, yolculuğu tamamlamak için büyük bir mücadele verdi.
- Victoria'nın Dönüşü: Macellan'ın ölümü sonrası, geriye kalan gemiler Baharat Adaları'na ulaştı. Kalan mürettebat, tek gemileri olan Victoria ile Portekiz kontrolündeki rotadan geri dönmek zorunda kaldı.
- Juan Sebastián Elcano: Victoria gemisinin kaptanlığını üstlenen Juan Sebastián Elcano, yolculuğu tamamlamayı başaran kişi oldu. Üç yıl süren yolculuktan sonra, 6 Eylül 1522'de sadece 18 kişiyle İspanya'ya geri döndü.
- Yolculuğun Kanıtları: Elcano ve ekibi, yanlarında getirdikleri baharatlarla, dünyanın çevresini dolaştıklarının kanıtı olan bir günlük defteri ve çeşitli belgeler sundular. Bu belgeler, dünyanın yuvarlak olduğunu ve batıdan giderek doğuya ulaşılabileceğini kesin olarak kanıtladı.
AZ BİLİNEN İLGİNÇ BİLGİLER
-
"Tierra del Fuego" Adı: Macellan Boğazı'ndan geçerken, Macellan ve mürettebatı, kıyıda yerli halkın yaktığı kamp ateşlerini gördüler. Bu nedenle bölgeye "Ateş Toprakları" anlamına gelen "Tierra del Fuego" adını verdiler.
-
Yolculukta Bir Eş: Yolculuk sırasında Victoria gemisinde, Macellan'ın kölesi Enrique de bulunuyordu. Filipinler'den olan Enrique, Macellan'la birlikte Endonezya'ya geldiğinde, dünyanın çevresini tamamlamış ilk insanlardan biri olmuştu.
- Takvim Kayması: Yolculuğu tamamlayan mürettebat, yolculuğa başladıkları tarihten bir gün geride olduklarını fark ettiler. Bunun nedeni, batıya doğru seyahat ederken her gün güneşin daha geç batmasıydı. Bu durum, Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi kavramının önemini ortaya koydu.
- Macellan Aslında Dünya Turu Yapmıyordu: Macellan'ın amacı, Baharat Adaları'na batıdan gitmekti, dünyanın etrafını dolaşmak değildi. Seferin dünya turuna dönüşmesi, Macellan'ın ölümünden sonra yaşanan zorunlu bir rotasyonun sonucuydu.
Macellan'ın dünya turu, sadece coğrafi keşifler açısından değil, aynı zamanda insan azminin ve dayanıklılığının da bir sembolüdür. Bu yolculuk, dünyanın bilinmeyenlerini aydınlatmış, yeni ticaret yollarının kapısını aralamış ve insanlığın evrenle ilgili düşüncelerini kökten değiştirmiştir.
Macellan'ın adını taşıyan okyanus ve boğaz, bugün bile onun cesur ruhunu ve bitmeyen keşif arzusunu hatırlatmaktadır.