İran Devlet Televizyonu, ülkenin 2015 tarihli nükleer anlaşmanın Avrupa ülkelerini ilgilendiren bölümleriyle ilgili yeniden müzakere etmeyi kabul ettiğini duyurdu.
25 Temmuz Cuma günü İstanbul’da yapılacak görüşmelere İran’ı temsilen Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Tahtrevançi ve Kazım Garibabadi katılacak. Taraflar, daha önce 16 Mayıs’ta da İstanbul’da bir araya gelmiş ve İran ile ABD arasındaki süren müzakereler kapsamında temasların sürdürülmesi konusunda mutabakata varmıştı.
İsrail'in Saldırısı Müzakere Sürecini Kesti
İran ile ABD arasında devam eden müzakere süreci, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a yönelik saldırısıyla kesintiye uğradı. Bu gelişme, İran’ın hem ABD hem de Avrupa ile yürüttüğü diplomatik görüşmelerin askıya alınmasına neden oldu.
İran, 2015’te imzalanan nükleer anlaşma kapsamında kaldırılan BM yaptırımlarının, “snapback” adı verilen tetik mekanizması ile yeniden yürürlüğe girmesinden kaygı duyuyor. Avrupa ülkelerinin devreye sokabileceği mekanizmanın süresi 18 Ekim’de dolacak. Taraflar arasında bir uzlaşma sağlanamazsa, Avrupalı ülkelerin bu tarihi beklemeden mekanizmayı harekete geçirmesi olası görülüyor.
Anlaşmanın Arka Planı ve Snapback Tartışması
İran, 2015 yılında BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya ile yaptığı anlaşma ile nükleer faaliyetlerini sınırlandırmış ve bunun karşılığında yaptırımların kaldırılmasını sağlamıştı. Ancak ABD, 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran’a yönelik yaptırımları yeniden başlatmıştı.
İran, bu süreçte Avrupa ülkelerinden ABD’nin adımlarını dengeleyici önlemler talep etti ancak Avrupalı taraflar, anlaşmaya sadık kalmakla birlikte somut adımlar atmakta yetersiz kaldı. Bu durum karşısında İran, 1 yıl sonra anlaşmadaki yükümlülüklerini aşamalı olarak askıya aldı ve daha sonra yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yöneldi.
İngiltere, Fransa ve Almanya ise İran’ın taahhütlerini yerine getirmemesi nedeniyle anlaşmada yer alan “snapback” mekanizmasını uygulama tehdidinde bulunuyor. Öte yandan İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Avrupa ülkelerinin anlaşmanın temel hükümlerini ihlal ettiğini ve bu nedenle mekanizmayı devreye sokmak için gerekli hukuki zemine sahip olmadığını savunuyor.