HABER / FOTOĞRAF: SEVGİ GÜLDOĞAN
Avanos, Nevşehir iline bağlı bir ilçe olmasının yanı sıra, tarihi çömlekçilik geleneğiyle de dünya çapında tanınıyor. Avanos’un killi toprakları, çömlek yapımına son derece elverişli olup, bu topraklar ilçeyi dünyanın en eski çömlekçilik merkezlerinden biri haline getirmiştir. Çömlekçilik, Avanos’un sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel kimliğini oluşturan bir öğe olarak önemli bir yer tutuyor.
Saklı Mağara Çömlekçilik’in sahibi Ali Çareci, yıllardır süregelen bu geleneği yaşatmaya devam eden bir çömlek ustası. Ailesinin mesleğini devralarak çömlekçilik sanatını icra eden Çareci, geleneksel üretim tekniklerinin yanı sıra, bu sürecin her aşamasının özen ve titizlik gerektirdiğini vurguluyor.
AVANOS’UN TOPRAĞI: ÇÖMLEKÇİLİĞİN TEMEL KAYNAĞI
Ali Çareci, Avanos’taki çömleklerin yapımında kullanılan toprakların benzersizliğine dikkat çekerek, "Toprağımızı Avanos’un 20 kilometre dışarısından getiriyoruz. 6 çeşit toprak ve su dışında hiçbir katkı maddesi kullanmıyoruz," dedi. Avanos’a özgü bu toprakların çömlekçilik için özel bir uygunluğa sahip olduğunu belirten Çareci, " Türkiye’nin her yerinde toprak var, fakat Avanos’taki toprak yağlı ve killi yapısı nedeniyle çömlekçilik için en ideal topraktır," diye ekledi.
BİR ÇÖMLEK NASIL YAPILIR?
Çömlek yapım süreci, geleneksel yöntemlere dayanarak dikkatli bir şekilde ilerliyor. Çareci, ilk aşamada çömleklerin dış yüzeyinin 5 ila 10 dakika süreyle güneş ışığında kurutulduğunu söyledi. Ardından, çömlekler doğal ortamda 1 hafta ila 15 gün arasında bekletilerek, içindeki nem oranı düşürülüyor. Bu bekleme sürecinin ardından, çömlekler fırınlama işlemine geçiyor. Fırınlama sırasında, çömlekler 800 ila 1200 °C sıcaklıkta 12 saat boyunca pişiriliyor.
Fırınlama sonrası dekoratif amaçla üretilen çömlekler, kadın resim öğretmenleri tarafından el işçiliğiyle boyanırken, günlük kullanım için üretilen çömlekler ise hiçbir kimyasal madde kullanılmadan doğal şekilde sergileniyor.
ÇÖMLEKÇİLİĞİN PÜF NOKTALARI: EŞİT KENAR KALINLIKLARI VE ISI DAĞILIMI
Çareci, çömlek yapımında dikkat edilmesi gereken püf noktalara da değindi. "Çömlekçiliğin en önemli püf noktalarından biri, yapılan ürünlerin kenar kalınlıklarının eşit olmasıdır," diyen Çareci, elindeki bir vazonun örneğini göstererek, "Eğer kalınlıklar farklı olursa, fırınlama sırasında çatlama veya patlama olabilir. Isı dağılımı düzgün yapılmazsa, ürün fırında veya sıcak yüzeylere konduğunda bu tür sorunlar yaşanabilir," diye açıklama yaptı.
GELENEKSEL TEZGÂHLAR VE YÖREYE ÖZGÜ ÜRÜNLER
Ali Çareci, çömlek üretiminde kullanılan tezgâhların da dikkat çeken bir diğer unsur olduğunu belirtti. 170 yıllık eski bir tezgâhı gösteren Çareci, "Bu tezgâh şu an kullanımda değil, sadece ziyaretçilerin görmesi amacıyla sergileniyor. Seri üretimlerde ise elektrikli tezgâh kullanıyoruz, ancak üretim hala elle yapılıyor," dedi. Çareci, Avanos’un simgelerinden olan güveç kabı, yoğurt kabı ve Hasan Dağı’ndan elde edilen toprakla yapılan yumurta tavası gibi yöreye özgü ürünleri de tanıttı. Ayrıca, ponza taşı ve termos özelliği gösteren kilden yapılmış kupa ürünlerini de sergilediklerini belirtti.
GELENEKSEL ÜRETİM, GELECEĞE TAŞINIYOR
Saklı Mağara Çömlekçilik, geleneksel üretim yöntemlerini koruyarak ve bu değerli mirası gelecek nesillere aktarma gayretiyle faaliyetlerini sürdürüyor. Avanos'un çömlekçilik geleneğini yaşatan ustalar, sadece bir meslek değil, kültürel bir miras olarak bu sanatı gelecek kuşaklara aktaracaklarını belirtiyor.
