Tam adı Ivan Andreyeviç Krilov’dur. 13 Şubat 1769 günü Moskova’da doğmuş olup, 21 Kasım 1844 günü St. Petersburg’da aramızdan ayrılmıştır. Gazeteci, oyun yazarı, şair ve çevirmendir. Ama onu asıl ünlü yapan yazmış olduğu fabl’lardır.
Kısaca fabl’ı okurlarımıza Emin Özdemir öğretmenimin “Edebiyat Sözlüğü” kitabının 146. Sayfasından yararlanarak anlatmaya çalışacağım. “Genellikle kahramanları bitkiler ve hayvanlardan seçilen, başında ya da sonunda bir ahlak dersi, bir yaşam ilkesi ortaya koyan, insanların ortak kusurlarını, eksiklerini gidermeye çalışan manzum ya da düzyazı biçiminde oluşturulan öykü. Gerçekte fablların kahramanları hayvanlar, bitkiler ya da cansız varlıklar olmasına karşın anlatılan yine insanlardır. Aslında fabllar da bir tür masaldır. Onu masaldan ayıran yönü, başında ve sonunda mutlaka bir ahlak dersi vermesidir.”
Fablların kökeni M.Ö. 6. Yüzyılda yaşamış olan Aisopostur. Batı ise Fransız ozanı La Fontaine (1621-1695) ile fablı tanımıştır. Doğuda ise “Kelile ile Dimne” bilinen fabl türüdür. Bizde ise Şinasi fabl türünde denemeler yapmış ama pek tutulmamıştır. La Fontaine’in fabllları Orhan Veli tarafından Türkçe’ye kazandırılmıştır.
Krilov’un çocukluğu Orenburg ve Tver’de geçer. Babasını çok erken bir yaşta kaybettiğinden çocukluğu yoksulluk içinde geçmiştir. 1782 yılında annesi ile St. Petersburg’a yerleşen Krilov, burada edebiyat, İtalyanca ve Fransızca ile matematik alanında kendi kendini yetiştiren ender kişilerden biridir.
1783 yılında yazmış olduğu “Kofeynitsa” adında komik operanın yayımlanması ile edebi yaşama adım atmıştır. Daha sonra çeşitli oyunlar yazmaya devam etmiştir. Bu dönemde gazete yazıları da yazan Krilov, 1789-1790 yılları arasında dergi çıkarmak istemiş ancak yayınladığı dergiler fazla ilgi görmediğinden bu işten vazgeçmiştir. Çıkardığı dergilerde yazdığı taşlamalar çarlık ailesini rahatsız ettiği için St. Petersburg’tan ayrılmak zorunda kalmıştır. 1797 yılında Livonya valisinin hizmetine girerek valinin sekreterliğini yapmış, aynı zamanda valinin çocuklarına da öğretmenlik yapmıştır. 1803 yılında bu görevinden ayrılan Krilov, 1806 yılında tekrar St. Petersburg’a dönmüştür.
1806 yılında Moskova’da fabl yazarı ve şair Ivan Dimitriyev ile görüşen ve ona La Fontaine’den yaptığı çevirileri veren Krilov, Dimitriyev’in önerisi ile fabl yazmaya başlar. Moskova’dan St. Petersburg’a dönen Krilov, tekrar oyun yazarlığına başlar. Oyunlarında özellikle soyluların Fransız kültürünü taklit etmelerini hicvederek kullanır. Oyunları sahnelendiği dönemlerde büyük başarı kazanmasına rağmen oyun yazmayı bırakıp fabl yazmaya yönelir. Yazmış olduğu fabllar 1809 yılında yayınlanır ve çok beğenilir. Yaşamının sonuna kadar fabl yazmayı sürdüren Krilov, 200’den fazla fabl yazmış ve “Rus La Fontaine”i olarak tanınmıştır. Aynı zamanda Rus diline büyük bir atasözü ve deyiş kazandıran yazarın fablları elliden fazla dile çevrilmiştir.
Fabllardan dolayı büyük bir saygınlık kazanan Krilov, 1812-1841 yılları arasında St. Petersburg Kraliyet Halk Kütuphanesi’nde yöneticilik yapmıştır. Rus Akademisi’ne üye olarak seçilen Krilov, birçok ödül ve madalya kazanmıştır. Ünü arttıkça tembelleşen Krilov, 1830 yılından itibaren çok az yazı yazmıştır. 1844 yılında St. Petersburg’da yaşamını yitiren Krilov’un aşırı yemekten öldüğü yazarlar ve halk arasında yaygın olarak bilinmektedir. Ancak bazı kaynaklarda zatürreden öldüğü belirtilmiştir. Fabl yazarlığı kadar hazırcevaplığı da ünlü olan Krilov, Tihvin mezarlığına defnedilmiştir.
Fablları 9 kitapta toplanan Krilov’un Türkçe’de 2007 yılında Bilgi Yayınevi tarafından yayınlanan “Horoz ile İnci Tanesi” ve 2020 yılında Muarrib Yayınevi tarafından yayınlanan “Arapça-Türkçe Ivan Krilov Masalları” kitabı vardır. Ayrıca 2015 yılında İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans öğrencisi Emine Karabacak’ın Yüksek Lisans Tezi olan “Bir Fabl Ustası Olarak Ivan Krilov” çalışması vardır. Bu çalışmasında Karabacak; “Çalışmamızda ülkemizde az bilinen bir yazar olan Ivan Krilov’un tanıtıtılması ve bir edebi tür olarak fabl türünün ayrıntılı bir biçimde ele alınması hedeflenmiştir.” diyerek, tezin amacını vurgulamıştır.
Krilov’un masalları Tarık Dursun K. tarafından derlenerek “Keçi Bir Gün ….” adıyla yayınlanmıştır. (Sanıyorum bizde fazla tanınmamış olmasının nedeni kitaplarının Türkçe’ye geç çevrilmesidir.)
Çok beğendiğim, Krilov’un 1823 te yazdığı tahmin edilen ve ilk kez “Kuzey Arı” gazetesinde 1825 te yayınlanan bir fablını sizlerle paylaşarak yazımı sonlandıracağım.
MEŞE AĞACININ ALTINDAKİ DOMUZ
“Asırlık meşenin altında bir domuz/ Palamut yemiş tıka basa/ Karnını bir güzel doyurunca/ Meşenin altında başlamış uyumaya./Sonra gözlerini zor açarak doğrulmuş/Başlamış bu kez meşenin köklerini koparmaya./Meşeden bir karga; “Şuna bak” demiş/“Nasıl da zarar veriyor şu ağaca !/Kökleri açık kalırsa kurur gider.”/“Kurursa kurusun” demiş bizim domuz,/ “Asla endişelendirmiyor bu beni/Şimdiye kadar ne hayrını gördüm ki!/Yaşarmış yaşamazmış acıyacak değilim/Yeter ki palamut olsun besleneceğim.”/Meşe birden bağırmış: “Seni nankör seni/Burnunu yukarı kaldırsaydın/Görürdün o zaman palamutların/Benim üzerimde bittiğini.” /