Türkiye’de hiç bulunmaması gereken bir primat olan henüz küçücük bir yavru goril Zeytin. Nijerya’dan kaçırılarak bir uçağa sokuldu ve İstanbul havalimanında 22 Aralık 2024’te bir kargo kutusunun içinde yakalandı. Nijerya’ya gönderileceği haberleri verilen Zeytin, aylardır Türkiye’de ve neden hala geri gönderilmediği bilinmiyor.
Goriller primatlar arasında son derece hassas, sosyal bağları kuvvetli, hiyerarşik yapıda yaşayan canlılar. Bir düşünün ki, daha bir bebek olan goril ailesinden koparılıyor. Avcıların yavru gorilin ailesini, özellikle annesini öldürerek kaçırmış olma ihtimali yüksek. Henüz bir veya bir buçuk yaşında olan bir yavru gorilin başka türlü havalimanında bir kutuda bulunma şansı yok. Sürüdeki anne gorilin yavruyla olan bağının ötesinde, aslında tüm sürü için yavru oldukça değerlidir. Bu nedenle ne yazık ki, yavru gorilin ailesinden, yaşadığı sürüden ve ormandan nasıl kaçırıldığını hiçbir zaman bilemeyeceğiz. Ancak zihnimizde canlandırırsak eğer korkunç bir tabloyu görürüz. Birinci tabloda; bir veya birkaç kişiden oluşan bir goril ailesinin silahla vurularak katledilmesi ve yavru bebeğin öldürülen gorillerin altından alınması söz konusu. İkinci tabloda ise gorillerden oluşan büyük bir sürünün katledilerek yavrunun alınıp kaçırılması var. Hangi senaryonun yaşandığını bilmiyoruz. Bildiğimiz bir şey varsa o da bu yavrunun çok korkunç biçimde ait olduğu sürüden kopartılarak alınıp kaçırılmasıdır. Dünya üzerinde yaşanan bu gibi senaryoların sayısı ne yazık ki bilinemiyor. Ancak bebek Zeytin’in yaşadığı zulüm ve acılar, onun küçücük yaşının ve aslında tüm ömrünün çok ötesinde bir yerlerde. İbre vuruyor ancak asla gerçek rakama ulaşmıyor. İnsan zihninin anlayabileceğinin çok ötesinde.
Primatların dünyasını (biraz olsun) anlamayı, algılamayı, bu dünya ile ilgili farkındalığınızın ve empati yeteneğinizin gelişmesini istiyorsanız; usta oyuncu ve büyük aktör Sir Anthony Hopkins’in müthiş performansını sergilediği “Instinct” adlı filmi izlemelisiniz. Ve elbette konunun uzmanlarından (ve bu ay kaybettiğimiz); bütün bir ömrünü primatlara, özellikle şempanzelere adamış olan primatolog Jane Goodall’ın çalışmalarına bakabilirsiniz.
Türkiye toprakları goril habitatı değil. Türkiye’de bu canlı için bir rehabilitasyon merkezi bulunmuyor ve bulunmamalı da. Bebek gorilin hapis hayatından çıkartılarak derhal ülkesine geri dönmesi sağlanmalı ve doğada yaşamını sürdürmeye hazırlıklı hale getirilerek, tekrar ait olduğu topraklara, doğaya döndürülmesi gerekli. Bir gorilin insanla (olması gerekenden fazla) geçirdiği süre “hayati tehlike” teşkil ettiğinden, zaten yeterince kritik olan 10 aylık süreye daha fazla bir zamanın eklenmemesi zorunlu. Bu konuda hayvan hakları savunucularının soruları cevapsız kalmaya devam ediyor ve Zeytin ile ilgili endişelerin yoğun şekilde artmasına, “kamusal telaş”ın daha da büyümesine yol açıyor. Dolayısıyla yetkili birimlerce kamuoyuna ivedilikle yapılacak şeffaf bir açıklama aynı zamanda vicdani de bir sorumluluk olarak karşımızda durmaktadır.