KURLAR NEDEN ARTAR?

Günümüzde yaşanan yüksek enflasyon ortamında özelliklede iktidar mensupları devamlı olarak kurlar arttı enflasyonda o yüzden artıyor...

Günümüzde yaşanan yüksek enflasyon ortamında özelliklede iktidar mensupları devamlı olarak kurlar arttı enflasyonda o yüzden artıyor diye yanlış ve yanıltıcı bilgi yaymaktadırlar.

Halk arasında para kavramının yeterince bilinmemesi ve finansal okuryazarlık seviyesinin düşüklüğü kur değişimleri ile enflasyon ilişkisinin vatandaşlarımız tarafından doğru bir şekilde anlaşılmasını çok zorlaştırmaktadır.

İşin doğrusu şudur bir ülkede para değer kaybederse enflasyon olur tüm mal ve hizmetlerin fiyatı yükselir. Tüm mal ve hizmetlerin fiyatı yükselirken elbette yüksek enflasyon yaşanmayan ülkelerin parasının fiyatı yani kuru da yükselir, aradaki ilişki bu kadar açık ve nettir. Yani kur artışı enflasyonun sebebi değil sonucudur bir ülkenin parasının değeri düşerken diğer ülkenin parasının değeri yükselir. Sabit kur rejimi uygulansa kurlar hiç artmasa bile bir ekonomide enflasyon ortaya çıkabilir.

Üstelik değeri herhangi bir kıymetli madene endeksli olmayan kâğıt para döneminde paralar arasındaki değişim oranını anlamak ve belirlemek çok daha zorlaşmıştır. Geçmişte paranın değeri içerdiği altın ya da gümüş gibi kıymetli madenler ile belirlenirdi. Örneğin A ülkesinin parasının içerdiği 24 ayar saf altın miktarı 10 gr, B ülkesinin parasının içerdiği 24 ayar saf altın miktarı 20 gram olduğu zaman iki ülke para biriminin değişim değeri 2A=1B parası olacak şekilde belirlenirdi. Bu denklemde önemli olan bir husus daha vardır anlık olarak bu değişim değeri geçerli olsa dahi geleceğe yönelik ödemelerde bu içeriğin değişmeyeceğine, paranın ayarı ve gramajı ile oynanmayacağına yani tağşiş yapılmayacağına dair bir güven olması gerekirdi. Örneğin Osmanlı bu konuda çok vahim derecede sabıkalıydı, paranın gramajı ve ayarı ile sık sık oynadığı için Osmanlı parası pek geçerli bir para birimi olmamıştır.

Altın para ve değeri altına endeksli kâğıt para kullanımı sona erip değeri sadece itibari olarak belirlenen kâğıt para dönemine girilince paranın değerini belirlemek ve sabit tutmak tamamen o parayı basan hükümetlerin insaf ve izanına kalmıştır. Bu dönemde kâğıt paranın değerini belirlemede ve sabit tutmakta başarısız olan birçok ülkede aşırı yüksek enflasyon dönemleri yaşanmış, bu ülkelerde ekonomi tahrip olmuş, gelir dağılımının dengesi bozulmuş ve özelliklede dar gelirliler aşırı yoksullaşmıştır.

Değeri itibari olarak belirlenen kâğıt paralar devletlerin senedi gibidir, dolaşımdaki miktarı artar ya da devletin itibarı azalırsa para değer kaybeder ve satın alma gücünü yitirir. Böyle bir durumda değeri değişmeyen başka ülkelerin paralarının kurları da artar.

Buradaki devletin itibarından kastımız devletin varlıkları ve borçları arasındaki oran, üretim gücü, hukuka saygısı, ekonomik kararlarında rasyonel akla ve bilimsel yönteme bağlılığı gibi kriterler ile belirlenen itibardır.

Özellikle anlık alım satımda değil ama ister ödemeye isterse de yatırıma yönelik olsun vadeli işlemlerde itibar konusu çok önemlidir. Ancak ve ancak güvenilir ve itibarı yüksek hükümetlerin paranın gelecekteki değeri ile oynamayacağına, paranın değerini düşürmeyeceğine güvenir yatırımcılar. Bu güven olmazsa o ülkenin parası anlık ödemeler için kullanılsa bile vadeli işlemlerde ödeme ve zamana yayılmış değer hesaplamalarında ölçü birimi olarak kullanılmaz.

Bu noktada faiz konusu bir ülke parasının değerini sabit tutmada önemlidir ama sadece ve sadece bir ince ayar enstrümanıdır. Diğer her şeyi doğru yapmak koşuluyla ülke parasına verilecek faiz oranı eğer başka ülkelere göre daha fazla bir getiri sunuyorsa o paraya yatırımcı çeker. Buda kurlar arasındaki ilişkiyi olumlu yönde etkiler.

Netice itibari ile Türk halkı enflasyonun iktidarların bilinçli tercihi sonucunda, taammüden uygulanan enflasyonist politikalar yüzünden ortaya çıkan ekonomik ve parasal bir olgu olduğunu öğrenmesi gerekmektedir.

Ancak ve ancak bu gerçeği halk fark ederse iktidarı paranın değerini koruması için bir kamuoyu baskısı ile karşı karşıya bırakabiliriz. Aksi takdirde iktidar çeşitli algı oyunları ile topu taca atar, enflasyonun suçunu başkalarının sırtına yükler ve birde üstüne timsah gözyaşları dökerek enflasyonla mücadele edeceğiz diye ahkâm keser durur.