29 Ekim 1923 tarihinde 29 Ekim 1923 tarihinde ilan edilen Cumhuriyet yeniydi.
Ama bilimin, eğitim önemini iyi biliyordu.
Öyle bir kadroya sahipti ki!
İlim, bilim olmayınca, eksik kalınca nelerle karşılaşıldığını iyi bilen…
Toprakları biranda kapış kapış giden…
Yedi düvele karşı savaş veren…
Başta Atatürk, Milli Mücadele’sini, mazlum milletlere örnek olarak kazanan bir kadroydu bu…
1924
John Dewey, Kolombiya Üniversitesi felsefe profesörlerinden. Genç Cumhuriyet Dewey’i ülkeye davet edildi. Türk eğitim sistemini şekillendiren, günümüzde bile hâlâ müracaat edilen iki rapor çıktı. Anlatmaya çalıştığı bilgiye değer verilmesini vurgulamaktı…
1925
Alfred Kühne davet edildi. Sanat öğretmen okullarının kurulmasına öncülük edecekti…
Kullanılan alfabeyle okuma yazmayı öğrenmenin güç ve vakit alıcı olduğunu belirtiyor, önceliğin ise okuma yazma oranının artırılmasına verilmesi gerektiğinin altını çiziyordu. Modern bilimlerde uzmanlaşmak ve mevcut kaynakları kolay okuyup anlayabilmek için alfabenin evrensel bir alfabe olması gerektiğini raporunda ayrıntılı bir şekilde izah ediyordu.
Sonraki yıllar
Belçikalı pedagog Dr. Omar Buyse davet edildi. O da rapor hazırladı. Belçika ve benzeri batı ülkelerindeki ekonomik kalkınma, teknik eğitimin gelişmeleri konularına değindi.
Albret Malche, Beryl Parker veya Kate V. Wofford, hangi birini saysam ki?
Ernst Arnold Egli Viyana Akademisi’nde profesör olan Clemens Holzmeister’ın asistanıydı. Önce hocası, sonra tavsiyesiyle kendisi de geldi. Başkentin şekillenmesine yön verecek birçok modern mimari örneği tasarlayacaktı…
Bay ve Bayan Ruateleti çifti, Fransa’dan geldiler. Mesleki eğitim için yeni planlar hazırlayarak, ders programlarında değişiklikler önerdiler. Sanat okulları programlarında katkıları tartışılmaz.
Profesör Oldenburg, ziraat eğitimi konularına değindi, birkaç yılın sonunda Türkiye’de tarım okulları açılacaktı.
Bayan Boccard, aynı dönemde geldi. Raporunda kız sanayi okullarında yenilikleri vurguladı, çağdaş eğitim, öğretimin pratik alana kaydırılması, genel kültür dersleri, ev idaresi bilgilerinin verilmesinin altını çizdi…
Daha örnek isimler var. Pek çok alanda. Onlara da onları memlekete getirenlere, değer verenlere de ne kadar teşekkür etsek az. Bir de Nazi rejiminden kaçanlar, aralarında Türkiye’yi vatan yapanlar olacaktı…
Albert Einstein
Unutmadan! Genç Cumhuriyet bilime, eğitime daha pek çok değerli konu gibi, böylesine önem veriyordu ve bu fark yaratıyordu.
17 Eylül 1933’te Albert Einstein, mektupla 40 kadar Yahudi profesör ve doktorun bilimsel çalışmalarını Türkiye’de yürütmeleri için Türk hükümetinden iş ricasında bulunacaktı…
Savaşa girmeyen, Amerika ve Japonya gibi ülkeler varken…
1940
İşte!
Bunca uzman çalışmış, raporlar sunmuştu.
Türk yetkililer ve uzmanlar hepsinden az veya büyük ölçüde yararlandılar. Gelen uzmanların kimisi de gitmedi, kaldı zaten. Diğer konular bir yana, kırsal için öyle bir uygulama hayata geçirildi ki eşi-benzeri yoktu. Öneriler Türkiye koşullarına göre yoğrulmuş, müthiş bir eğitim şekli ortaya çıkmıştı.
Köy Enstitüleri
Tarihi şanlı zaferle dolu Türk milleti, eğitim alanında da bir destan yazacaktı.
Tarihinde kurulan Türk devletleri için hep, ‘dışardan yıkamadılar, içerden yıkıldı’ denir hep.
Köy Enstitüleri için de aynısı oldu!
Erdal Atıcı
Erdal Atıcı, öğretmen ve Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı.
Eğitim videoları çerçevesinde Sevgili Atıcı’yla da ‘kısa soru-cevap’ türü kayıtlar yaptık.
İlki, kısalı-uzunlu yayınlandı. Bağlantılarını veriyor, devamını takip etmenizi tavsiye ediyorum…
https://www.youtube.com/shorts/OlF1eLj-kzU
https://youtu.be/2rBiyQOUODs?si=k32-4EWOiibKgLp7
https://www.youtube.com/watch?v=hZFCpQlg5M0&t=2s
Sonuç
Türkler yapacağını yapmıştı!
Bu kez eğitimde bir destan yazılmıştı.
Destan 6 yıla sığdırılmıştı…
Bugün (17 Nisan 1940), kuruluş yıldönümü.
Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Hasan Ali Yücel, İsmail Hakkı Tonguç, Halil Fikret Kanad…
Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu…
Tümünün isimleri buraya sığmaz, beni affedin, birkaçını yazabildim…
Kazandıranlara, kazandıklarımıza saygıyla ve rahmetle…
Kaynaklar
* atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-detay&Alan= sosyal&Id=AWoChLA7V_NiHlSgz494
* dergipark.org.tr/tr/download/article-file/259364
* populerakim.com/tarih/turk-bilim-dunyasinin-insasi-ve-ataturkun-nazilerden-kacan-profesorlere-sahip-cikmasi/
* Köy enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı yayınları
* Canlandırılacak Köy, İsmail Hakkı Tonguç