Çocukluğumdan beri tarihi romanları ve savaş romanlarını okumayı çok severim. İlk okuduğum savaş romanı, ortaokul son sınıfta “Çanlar Kimin İçin Çalıyor” idi. Ernest Hemingway’in bu romanı beni çok etkilemişti. Kendimi adeta romanın içinde bulmuştum.
İlerleyen yıllarda Norman Mailer’ın Pasifik çıkartmasını anlattığı “Çıplak ve Ölü” kitabını da büyük bir heyecan ve zevkle okumuştum. Ama beni en çok etkileyen ve Alman işgalini anlatan Konstantin Simonov’un, cepheden yazdığı üçleme idi. Bunlar sırasıyla “Savaş Günleri”, “Savaşsız Yirmi Gün” ve “Bir Daha Görüşmeyeceğiz” adlı romanlardı. Romanları okurken o cephelerde ben de vardım sanki. O kadar etkileyici romanlardı. Cepheden yazılmış olması beni etkileyen nedenlerden biriydi.
Bir de unutamadığım, bizim Bağımsızlık Savaşımızı anlatan, Hasan İzzettin Dinamo’nun “Kutsal İsyan” kitabıdır. Bu kitap benim başucu kitabım olmuştur. Hemen hemen her sene okuduğum kitap oldu.
Savaş hiçbir zaman onaylanacak bir şey değildir. Mustafa Kemal Atatürk, “Haklı olmadıkça savaş bir cinayettir.” der.
Bugün sizlere bir kitap hakkında yazmak istiyorum. “Başka Bir Dünya Savaşı” kitabın adı. Yazarı Halil Burak Sakal. H. Burak Sakal, bu kitabında İkinci Dünya Savaşı’nda Almanların yanında savaşan Türkistan’lıları anlatmaktadır.
Öncelikle H. Burak Sakal’ı size tanıtmak istiyorum. Halil Burak Sakal 1985 yılında Ankara’da doğmuş. Ankara Anadolu Lisesinin Almanca bölümünden 2003 yılında mezun olmuştur. Lisans eğitimine Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde başlamıştır. 2007 yılında girdiği Bilkent Üniversitesi, Rusya Çalışmaları Merkezi’nde, yirminci yüzyıl Merkezi Asya tarihi ve siyaseti üzerinde çalışmalarda bulunmuştur. Ardından ODTÜ (Ortadoğu Teknik Üniversitesi)nde doktora eğitimine başlamış, 2018 yılında Uluslararası İlişkiler alanında doktora, 2021 yılında ise aynı alanda doçentlik ünvanını almıştır. Şu anda Kapadokya Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
H.Burak Sakal, Bilkent Üniversitesi’nde yazdığı yüksek lisans tezini, bu kitabında daha geniş olarak ele almıştır. Belgeler ve görsellerle desteklenen 400 sayfalık bir kitap. Yoğun bir emeğin ürünü olan bu kitabı ilginç kılan, aynı zamanda Türkistan diye adlandırılan coğrafyadaki cumhuriyetlerin tarihine de ışık tutmasıdır.
Kitabın hemen girişinde şöyle der; “İkinci Dünya Savaşı’nda dünyanın neredeyse bütün büyük devletleri, en verimli beşeri, iktisadi, fikri ve teknolojik kabiliyetlerini, tek bir amaç uğruna kullandılar. Birbirlerine karşı giriştikleri acımasız mücadelede, karşı tarafı tamamen yok etmek için.” Tespitini yaptıktan sonra şöyle devam ediyor: “Bu mücadele sırasında yüz binlerce Türkistanlı birçok cephede, farklı ülkelerin askerlerine karşı ve farklı üniformalar içinde savaşmak zorunda kalmışlardır. Onlar, büyük güçlerin çarpışmasının merkezinde, kendilerini bu mücadeleden tamamen farklı, başka bir dünya savaşı içinde bulmuşlardır.”
Biraz önce de belirtmiştim, Türkistan tarihine ışık tutan bir kitap diye. Burada Türkistan tarihinde önemli bir yer tutan “Basmacı Hareketi”ne de yer veriyor Burak Sakal. Kullandığı dip notta; “Basmacı hareketi, Birinci Dünya Savaşı devam ederken, 1916 yılında Merkezi Asya’da Çarlık rejimine karşı başlamış olan ve daha sonra Bolşevik rejimine karşı da sürdürülen ayaklanmadır. Basmacı ismi, isyancılara Ruslar tarafından verilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda Jön Türk hareketinin lideri olan Enver Paşa, Basmacı hareketine Ekim 1921’den Ağustos 1922’ye kadar liderlik girişiminde bulunmuş, büyük çapta bir başarı elde edemeden şehit düşmüştür.” diye “Basmacı Hareketi”ni bize hatırlatıyor.
Kitap başlıca dokuz bölümden oluşuyor. Başlıklar bile kitabın neredeyse bir tarih kitabı olduğuna tanıklık ediyor. Birinci bölümden başlayarak sırasıyla; “Rusya ve Türkistan’daki Gelişmeler”, “Almanya ve Nasyonal Sosyalist İdeoloji”,”Savaş Öncesi Almanya, Türkiye ve Sovyetler Arasındaki İlişkiler”, “İkinci Dünya Savaşı ve Almanların Elindeki Savaş esirleri”,”Alman Tarafına Geçiş”,”Türkistan Lejyonu”, “Silahlı SS’teki Türkistanlılar”, “Lejyonlarda Örgütlenme ve Siyaset” ve son bölüm,”Değerlendirme” (Kitabı burada uzun uzun anlatamam, merak edenler alıp okuyabilirler.)
Özellikle İkinci Dünya Savaşı ve tarihle ilgilenenlerin okuması gereken bir kitap “Başka Bir Dünya Savaşı”. Çok önemli belgelerle ve yoğun bir emekle hazırlanması değerini daha da artırıyor. Özellikle Türkistan’da İkinci Dünya Savaşı sırasında olanları merak edenlerin başvuru kitabı olmayı hak ediyor.
Coronasız günlerde bol okumalı ve sağlıklı günler diliyorum.